Gaan je hersenen minder goed werken als je ouder wordt? Nee, dat is een hardnekkige mythe. Breinfuncties zoals je geheugen of creativiteit, gaat alleen achteruit als je je hersens weinig gebruikt of als je je brein ondermijnt met een ongezonde leefstijl. En dat heb je deels zelf in de hand!

Er is geen reden waarom het geheugen aftakelt met het klimmen der jaren, tenzij er sprake is van een ziekte. Je geheugen gaat wél achteruit als je je hersens te weinig gebruikt. Voor je brein geldt: use it or lose it.
In het brein zitten honderd miljard hersencellen. Die zijn met elkaar verbonden door middel van synapsen: contactpunten waardoor de hersencellen met elkaar communiceren. Het geheugen, maar ook andere hersenfuncties, ligt in die contactpunten opgeslagen. Elke hersencel heeft duizend tot honderdduizend van die contactpunten. We verliezen geen hersencellen naarmate we ouder worden, maar de synapsen kunnen wel schade oplopen.

Gelukkig kun je die contactpunten ‘onderhouden’, simpel gezegd door ze te gebruiken. Het brein slijt niet als je het veel gebruikt. Het tegendeel: het brein blijft soepel. Hoe meer je je hersenen uitdaagt, hoe meer contactpunten je krijgt en hoe sterker ze zijn. Dat start in je jeugd en gaat een leven lang door. Hoe meer reserves, hoe beter je klappen kunt opvangen die je oploopt in het verouderingsproces.

Laat je hersens kraken, dat is een belangrijke wijsheid in het onderhoud van je brein. Maar er zijn meer leefstijlzaken die zijn verbonden aan een gezond brein. Dit zijn de belangrijkste:

1. Laat je hersens kraken door nieuwe uitdagingen

Je hersenen train je door nieuwe uitdagingen aan te gaan. Niet alleen als kind, maar juist op oudere leeftijd. Het metabolisme van de hersenen verbetert als zij iets doen wat ze nog nooit eerder gedaan hebben. Een denksport is goed om je brein te trainen, maar het leven van alledag is ook al een denksport op zich. Zorg dat je de weg van de meeste weerstand kiest. Kies in je baan niet altijd de makkelijkste weg, start met een nieuwe cursus, probeer toch die nieuwe taal te leren en pak ook na je pensioen nieuwe activiteiten op. Laat die hersens kraken.

2. Ga naar een goede school

Hoe eerder we starten met het stimuleren van onze hersenen, hoe beter beschermd we zijn tegen vervroegde veroudering van de hersenen zoals alzheimer. Zo blijkt uit onderzoek dat mensen die als kind een goede opleiding hebben gehad, op latere leeftijd meer hersenfuncties behouden, omdat zij meer reserves hebben opgebouwd. Goed onderwijs is niet hetzelfde als een hoge of dure opleiding! Het verschilt van kind tot kind wat hun brein uitdaagt.

3. Beweging masseert het brein

Bij zowel oude als jonge mensen die veel zitten, verbeteren de ‘executieve functies’ van de hersenen als ze meer gaan bewegen: het vermogen tot initiatief nemen, dingen plannen, impulsen beheersen, zelfregulatie en informatie schiften. Dat laatste is belangrijk! Omdat we niet alles kunnen onthouden, filtert je brein de ruis. Het focust op de dingen die er voor jou toe doen. Als je niet kunt schiften, trekt alles evenveel aandacht. Dan weet het brein niet waar het op moet letten en kun je niets onthouden. Dit ‘schiftvermogen’ verbetert als we actief zijn. Vaak zeggen mensen na het hardlopen: het maakt mijn hoofd lekker leeg. En dat klopt dus echt!

4. Slaap is essentieel voor je hersenen

In de droomslaap zie je dat de hersenschors gestimuleerd wordt. Dat is belangrijk voor de groei van het kinderbrein, maar ook volwassenen. ’s Nachts gooit je brein de rommel die je niet hoeft te onthouden van de harde schijf. De belangrijke informatie wordt dan onder regie van de hippocampus weggeschreven naar verschillende hersenschorsgebieden. Je denkt dus écht beter na als je een nachtje er over hebt geslapen.

5. Doorbeek chronische stress

Bij stress maak je het hormoon cortisol aan. Dankzij dit stofje kun je een betere inschatting maken van de situatie en ook goede en snelle oplossingen verzinnen. Als de stresssituatie over is, zorgt de cortisol ervoor dat de aanpak in je geheugen opgeslagen wordt. Het staat paraat voor het geval je weer in deze benarde situatie terechtkomt. Als de rust terugkeert, daalt de cortisolpiek.
Er zijn situaties waarin je geen oplossing kunt verzinnen of geen uitweg ziet. Ziekte, werkstress of geldproblemen kunnen zorgen voor een jarenlange stresssituatie. Het cortisolgehalte daalt in dat geval nauwelijks – en dit heeft gevolgen voor je brein. De prefrontale hersenschors heeft daar zwaar onder te lijden. Planning, geheugen en emoties onder controle houden wordt lastiger. Bij een gezond brein hoort ontspanning.