Bruisen van energie of heel somber zijn; wisselende stemmingen horen bij het leven. Bij sommige mensen zijn de pieken zo extreem hoog en de dalen zo diep dat het een manisch-depressieve stoornis is, ook wel een bipolaire stoornis genoemd. Wat dat is, en wat het verschil is tussen ‘gewoon’ depressief’, lees je in dit dossier.
Algemeen | Klachten | Behandeling | Oorzaken | Artikelen
Een manische depressie of bipolaire stoornis houdt in dat je heen en weer geslingerd wordt tussen perioden van (extreme) energie en zelfvertrouwen, die samengaan met impulsief gedrag en periodes van (ernstige) depressie en futloosheid. In Nederland zijn circa 100.000 volwassenen met een manisch depressieve stoornis. De frequentie en de ernst van de pieken en dalen verschillen per persoon, maar heeft bij iedereen een grote invloed op het leven.
De stoornis begint meestal als je volwassen wordt, gemiddeld tussen het vijftiende en negentiende levensjaar. De stoornis gaat vaak gepaard met angststoornissen, verslavingsproblematiek en persoonlijkheidsstoornissen.
Het is van belang hulp te zoeken en behandeling te krijgen. Dit kan gaan om acute hulp, bijvoorbeeld starten therapie en aanvullende medicatie, maar ook een tijdelijke opname kan tot deze mogelijkheden behoren.
De stoornis is voor vrijwel niemand gelijk. Een diagnose geeft alleen aan dat er sprake is van deze stoornis. De symptomen worden door iedereen anders ervaren. Waar de een zich vooral depressieve fases ervaart, is een ander vooral manisch.
Tussen de depressieve en manische fasen bestaat ook een gemengde episoden. Je ervaart dan sterke schommeling tussen zowel depressieve en manische gevoelens. Ook is er een hypomane episode mogelijk; je bent licht manisch tot psychotisch manisch.
De symptomen van een depressieve periode komen overeen met die van een iemand die depressief is. Dit is een reden dat een manische depressie vaak pas later wordt vastgesteld; de depressie springt als eerst in het oog.
Een manische depressie komt bij één tot twee van de 100 volwassenen in Nederland voor. De stoornis komt even vaak bij mannen als bij vrouwen voor en er is geen onderscheid te maken in afkomst of cultuur.
Over het algemeen ervaart iemand met een manische depressie veel angst. Angst voor wat komen gaat, hoe het verder moet en onzekerheid over de situatie zelf. Wanneer komt de manische periode? En wanneer word je depressief? Omdat deze vraagstukken zorgen voor angst en onzekerheid, zorgen ze voor vermoeidheidsklachten. Zowel de depressieve periode als de manische periode kan letterlijk slopend zijn voor lichaam en geest. Ook kan een patiënt kampen met schaamtegevoelens. Schaamte tegenover de omgeving of het niet naar een arts of psycholoog willen gaan.
Het mag een manische fase worden genoemd als iemand ten minste één week onderstaande symptomen ervaart:
Als iemand onderstaande symptomen ervaart gedurende een periode van minstens twee weken, kan worden gesproken van een depressieve fase:
Naast de hiervoor genoemde fasen zijn ook gemengde en hypomane episoden mogelijk. Een gemengde episode is een toestand waarin iemand zowel manische als depressieve gevoelens ervaart. Het mag een gemengde periode worden genoemd als de klachten ten minste een wėėk aan houden.
De symptomen van een hypomane episode komen overeen met die van een manische periode. Deze symptomen kunnen zich voor korte en lange periode voordoen, variërend in ernst.
Een psychose kan door diverse zaken ontstaan, maar deze kan ook voortkomen uit een manische of depressieve periode. Vaak wordt gedacht dat mensen zo depressief zijn dat ze in een psychose raken. Toch kan iemand in een manische periode ook psychotisch worden. De patiënt denkt dat het super goed gaat, maar wanneer hij daarin doorschiet dan kan een manische psychose ontstaan, denk aan: grootheidswaanzin.
Hallucinaties – Dingen zien, horen, voelen en/of ruiken die anderen niet waarnemen. Denk aan: beestjes zien.
Wanen – Overtuigingen of gedachten hebben die niet overeenkomen met de werkelijkheid, denk aan: complottheorieen, afgeluisterd worden, het gevoel niet alleen te zijn, grootheidswaanzin.
Verward zijn – Chaotisch zijn in doen en denken. Van de hak op de tak: anderen kunnen het niet volgen omdat er te snel gesproken wordt over teveel verschillende zaken of het verhaal is onsamenhangend.
Waardoor een psychose ook ontstaat, deze voortekenen kunnen duiden op een beginnende psychose:
Naast het voorschrijven van medicatie wordt vaak gekozen voor een behandeling bij een psycholoog. Daarnaast kan je zelf voorzorgsmaatregelingen nemen om de kans op een volgende manische of depressieve periode te verlagen.
Het is belangrijk een goed dag-nachtritme te hebben. Voldoende slapen, op dezelfde tijden naar bed gaan en opstaan zijn belangrijk. Daarnaast is beweging goed. Gezonde voeding zorgt ervoor dat je je fitter en vitaler voelt.
Probeer zoveel mogelijk stress uit de weg te gaan. Een stressvolle verandering of gebeurtenis in de leefsituatie kan een manische of depressieve periode uitlokken.
Drank- en drugs zijn af te raden, zeker psychedelische middelen. Dit beïnvloedt de hersenen dat het een psychose of periode kan uitlokken.
Na de diagnose volgt een behandelplan. Hierin wordt opgenomen welke medicatie voorgeschreven wordt en welke therapieën het meest passend zijn bij de manisch depressieve stoornis. Er wordt ook gekeken naar de noodzaak van het eventueel behandelen van trauma’s of andere psychische problemen die het risico op een volgende manische of depressieve periode zouden kunnen vergroten. Enkele therapieën kunnen zijn:
Kennis opdoen van de manische depressie in het algemeen, er beter mee leren omgaan en het leren herkennen van symptomen om het risico op een manische of depressieve perioden te verlagen.
Bij cognitieve therapie ligt de nadruk op het tijdige herkennen van een manische of depressieve periode. Ook wordt geleerd dat stemming, gedachten en gedrag onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn.
Acceptance and Commitment, oftewel ACT, is een gedragstherapie die helpt om negatieve gevoelens te verminderen. Dit is een methode op tot acceptatie te komen.
IPSRT, is een behandeling waarvoor interpersoonlijke psychotherapie en sociaal ritme therapie zijn samengevoegd. Dit programma is gericht op depressies en het en het aanbrengen van dagstructuur.
Bij psychomotore therapie, ook wel PMT genoemd, wordt gewerkt aan een lichaamsbewustzijn en het duidelijk leren herkennen van de signalen die het lichaam om zo beter naar eigen grenzen te kunnen luisteren.
Per situatie wordt gekeken naar de ernst. Bij depressieve perioden kan een antidepressivum worden gebruikt. Bij hevige stemmingswisselingen kan het medicijn lithium worden voorgeschreven om deze stemmingswisselingen (deels) te kunnen stabiliseren. Het type medicijn, de hoeveelheid en de werking daarvan verschilt per situatie en persoon. Medicatie dient te allen tijde door een psychiater en/of huisarts voorgeschreven te worden.
Over de oorzaken van een manische depressie (en gerelateerde stoornissen) is vrij weinig bekend. Vaak is er wel een erfelijke aanleg aanwezig. Ook speelt persoonlijkheid en omstandigheden een rol bij het ontstaan van deze stoornis. De stoornis is al het hele leven aanwezig, maar openbaart zich pas tijdens een druppel die de emmer doet overlopen.
Hersenen van mensen met een manische depressie verwerken prikkels op een andere manier waardoor de stemming eerder ontregeld raakt dan bij anderen. Stress, een onregelmatig dag-nachtritme en een onberekenbare leefstijl kan een trigger zijn om een manische depressie te laten openbaren. Doordat de hersenen anders omgaan met prikkels, en moeite kunnen hebben deze te verwerken is het belangrijk zoveel mogelijk stress uit de weg te gaan. Drank- en drugsgebruik kunnen ook triggers zijn, zeker bij langdurig misbruik.
