Jongeren en mentale gezondheid: de stille signalen die je niet mag missen

Steeds meer jongeren voelen zich gespannen, eenzaam of somber. Vooral meisjes blijken extra kwetsbaar als het hierom gaat. Waar jongens hun problemen vaak stiller of anders laten zien, geven meisjes aan dat ze piekeren, slecht slapen of last hebben van stress. Hoe komt dat verschil? En misschien nog wel belangrijker: wat kun je als ouder doen om je kind beter te ondersteunen?

"Ik ben zo moe..."

Misschien herken je het, je dochter die steeds zegt dat ze moe is, maar toch laat op Tiktok blijft hangen in bed. Of die zich terugtrekt op haar kamer en geen zin meer heeft in dingen die ze eerder leuk vond. Het zijn signalen die steeds vaker voorkomen helaas. Uit recent onderzoek in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid blijkt dat meisjes meer last hebben van angst, eenzaamheid en sombere gevoelens dan jongens.

{{ trans('customs.newsletter_signup.responsemsg') }}

{{ trans('customs.buttons.signup') }}

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

Het verschil zit niet alleen in de klachten, maar ook in hoe jongeren ermee omgaan. Jongens laten stress vaak zien in gedrag, denk aan: druk zijn, boos zijn of sneller afgeleid. Terwijl meiden eerder geneigd zijn naar binnen te keren en te piekeren. Dat maakt dat ouders meisjes soms eerder zien worstelen, terwijl jongens ongemerkt ook met flinke problemen kunnen rondlopen.

Waar komt dat verschil vandaan?

Er zijn verschillende factoren die verklaren waarom meisjes vaker stress en somberheid ervaren. We noemen een paar voorbeelden die in het onderzoek naar voren kwamen.

• Prestatiedruk. Jongeren groeien op in een tijd waarin alles meetbaar en zichtbaar is: cijfers op school, prestaties in de sport, likes op Instagram. Meiden voelen vaker dat ze op alle vlakken moeten presteren.
• Sociale media. Het online leven geeft plezier, maar maakt ook kwetsbaar. Meisjes besteden gemiddeld meer tijd aan sociale platforms en vergelijken zichzelf intensiever met anderen. Dat kan leiden tot onzekerheid over uiterlijk, populariteit of prestaties.
• Slaaptekort. Slapen is cruciaal voor een gezonde mentale balans. Juist tienermeiden slapen te weinig, vaak door huiswerk en schermtijd tot laat in de avond. En slecht slapen vergroot de kans op somberheid en angst.
• Copingstijl. Jongens zoeken stress vaker buiten zichzelf (bijvoorbeeld door afleiding in gamen of sport), terwijl meisjes geneigd zijn in hun hoofd te blijven malen. Dat piekeren maakt dat stress langer blijft hangen.

Jongens signaleren is lastiger

Het lijkt soms alsof jongens minder last hebben van mentale klachten. Maar dat kan soms wel vertekenend zijn. Dat komt omdat veel meetinstrumenten zijn ontwikkeld om emotionele klachten te meten, en die komen vaker voor bij meisjes. Jongens uiten problemen vaker via gedrag, zoals boosheid, terugtrekken, risicovol gedrag of nog meer gamen. Omdat dit gedrag niet altijd direct als 'psychisch probleem' wordt herkend, blijven hun zorgen soms langer onder de radar.

LHBTIQ+ zijn nog kwetsbaarder

Naast de verschillen tussen jongens en meisjes laat het onderzoek ook zien dat LHBTIQ+ jongeren de laagste mentale gezondheid rapporteren. Meer dan de helft ervaart psychische klachten, en bijna één op de drie heeft suïcidale gedachten. Discriminatie, pesten en het gevoel er niet bij te horen spelen hierin een grote rol. Voor deze groep is een veilige, accepterende omgeving – thuis, op school én in de samenleving – letterlijk van levensbelang.

Wat kun je nu doen als ouder?

Het kan schrikken zijn om dit allemaal te lezen, zorgen maken om je kinderen doen we allemaal. Maar er is ook goed nieuws: je hebt als ouder meer invloed dan je misschien denkt. Kleine dagelijkse gewoontes maken al een groot verschil.

• Luister echt. Jongeren zitten vaak niet te wachten op snelle adviezen ("dan moet je gewoon"). Ze willen vooral gehoord worden. Stel open vragen en laat stiltes vallen. Soms helpt het al om te zeggen: "Vertel eens, hoe was je dag?".
• Creëer rust. Zorg voor een vaste bedtijd, een schermvrije routine in de avond en momenten van ontspanning. Een gezond slaapritme is een van de krachtigste wapens tegen stress.
• Beweeg samen. Een wandeling of fietstochtje geeft ruimte om te praten zonder dat het geforceerd voelt. Uit meerdere onderzoeken blijkt dat jongeren tijdens bewegen makkelijker hun verhaal doen.
• Geef het goede voorbeeld. Kinderen leren van wat ze zien. Laat zien dat jij ook grenzen stelt, offline gaat en tijd neemt voor ontspanning. Zo normaliseer je gezond gedrag.
• Let op signalen bij jongens. Zie je dat je zoon zich terugtrekt, boos of prikkelbaar is, of extreem veel gamet? Dat kan een signaal van stress zijn, ook al zegt hij dat alles 'prima' gaat.
• Zoek hulp als het nodig is. Merk je dat je kind vastloopt? Betrek school, de huisarts of een jeugdpsycholoog. Vroege steun kan later veel ellende voorkomen.

Kleine gewoontes, groot verschil

Het is makkelijk om te schrikken van de cijfers, steeds meer jongeren hebben last van stress en somberheid. Maar vergeet niet dat kinderen ook veerkrachtig zijn. De meeste kinderen knappen op als ze steun en begrip ervaren.

Juist de kleine dingen blijken belangrijk. Samen koken, even wandelen, een spelletje doen, praten zonder dat je telefoon naast je ligt. Het zijn de momenten waarop jongeren zich gezien voelen. En dat is precies wat ze nodig hebben.

Zoals een ouder uit het onderzoek vertelde: 'Tijdens een avondwandeling met mijn dochter komen altijd de echte verhalen. Ze maakt haar hoofd leeg, en ik begrijp haar beter'.

Misschien is dat wel de belangrijkste boodschap: je hoeft de stress van je kind niet op te lossen. Je hoeft er alleen maar te zijn.