Nieuwe onderzoeken tonen aan: op deze manier kan je écht verslaafd raken aan eten

Kun je écht verslaafd raken aan eten?

Je kent het vast: je neemt één chipje en voor je het weet is de zak leeg. Of dat ‘éne stukje’ chocola dat plots een hele reep wordt. We lachen er vaak om – “ik ben gewoon verslaafd aan chocola” – maar steeds meer wetenschappers vragen zich af: is eten echt verslavend?

Volgens nieuwe onderzoeken van onder meer de Vrije Universiteit Amsterdam en King’s College London vertoont eetverslaving opvallend veel overeenkomsten met drugsverslaving. Niet omdat suiker of vet per se drugs zijn, maar omdat ze in de hersenen exact dezelfde beloningscircuits activeren.

{{ trans('customs.newsletter_signup.responsemsg') }}

{{ trans('customs.buttons.signup') }}

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

Waarom eten ons brein letterlijk hakt

Elke keer dat je iets eet dat rijk is aan suiker, vet of zout, maakt je hersenen dopamine aan – het ‘gelukshormoon’ dat zorgt voor een prettig gevoel. Hoe vaker dat gebeurt, hoe sterker het beloningssysteem wordt geactiveerd.
“Dat is precies wat we zien bij andere vormen van verslaving,” zegt dr. Claire Wilcox, psychiater gespecialiseerd in eetgedrag. “De hersenen leren: dit geeft mij een goed gevoel – en willen steeds meer.”

Daarbij ontstaat conditionering: bepaalde geuren, verpakkingen of situaties (zoals een avondje tv-kijken) kunnen het brein aanzetten tot craving. En nee, dat is niet ‘gebrek aan discipline’, maar een neurologisch proces.

De rol van ultrabewerkt eten

De grootste boosdoeners? Ultrabewerkte producten – denk aan snacks, frisdrank, snoep en fastfood.
Uit een overzichtsstudie in Nutrients uit 2024, blijkt dat juist deze producten dezelfde hersendelen activeren als nicotine en alcohol. Hoe meer je ze eet, hoe sterker je eraan gewend raakt – en hoe moeilijker het wordt om te stoppen.

Onderzoekers aan de VU Amsterdam gebruikten de Yale Food Addiction Scale op een grote groep jongeren. Eén op de vijf vertoonde gedrag dat lijkt op verslaving: dwangmatig eten, verlies van controle, en onrust als ze probeerden te minderen.

Waarom stoppen zó moeilijk is

Stoppen met eten is natuurlijk geen optie – je hebt het nodig om te overleven. En dat maakt eetverslaving extra complex.
Volgens het Trimbos Instituut werkt het brein bij eetverslaving op drie niveaus tegelijk:

• Beloning: eten geeft een kick, net als een sigaret of drankje.
• Stress: spanning of vermoeidheid versterkt de drang om te eten.
• Controle: het deel van de hersenen dat remt, verzwakt.

Daardoor kun je jezelf keer op keer beloven dat je morgen echt minder snoept – maar wint het brein het van je wilskracht.

Bekijk ook

Waarom je van een smoothie honger krijgt – en van een appel niet | Gezondnu

Je kunt gezond eten, letten op calorieën en toch niet echt vol raken. Hoe dat kan? Volgens wetenschappers draait het allemaal om verzadiging – en dat begint niet in je buik, maar in je mond. Wat je kauwt, hoe snel je eet en hoe stevig je eten is, bepaalt meer voor je gewicht dan je denkt.

Wat helpt wél?

Volgens psycholoog Jeanine Kamphuis, hoogleraar aan de Universiteit Maastricht, ligt de oplossing niet in streng diëten, maar in het hertrainen van je beloningssysteem.
Dat kan door bewuster te eten, regelmatig te bewegen en triggers te herkennen. Ook voldoende slaap en stressreductie blijken cruciaal, omdat slaapgebrek de eetlusthormonen beïnvloedt.

Daarnaast wijzen onderzoekers op het belang van minder ultrabewerkt voedsel en meer vezels en eiwitten: die zorgen voor verzadiging zonder je brein te belonen zoals suiker dat doet.

De conclusie: ja, eten kán verslavend zijn

Wetenschappers zijn het er inmiddels over eens: eetverslaving is echt.
Niet iedereen ontwikkelt het, maar wie gevoelig is voor beloning of stress, loopt meer risico. De link tussen hersenactiviteit, gedrag en bewerkte voeding is te sterk om te negeren.

Of, zoals Wilcox het zegt: “We moeten stoppen met denken dat eetgedrag puur een kwestie van wilskracht is. Je brein speelt een grotere rol dan je denkt.”