Placebo-effect: zo sterk kan je brein je lichaam beïnvloeden

Een suikerpil die hoofdpijn wegneemt, een nep-operatie die net zo goed werkt als een echte, of een injectie met water waardoor je rimpels verdwijnen. Klinkt bizar. Toch laat de wetenschap keer op keer zien hoe ons brein een verrassend grote invloed heeft op hoe we ons voelen. We nemen je mee in de magie en wetenschap van het placebo effect.

Wat is het placebo-effect nou precies?

Een placebo is een behandeling zonder werkzame stof, zoals een suikerpil of zoutinjectie. Toch melden veel mensen verbetering van hun klachten. Hoe kan dat? Omdat ons brein niet passief wacht, maar verwachtingen zelf creëert. Zodra je denkt dat een behandeling werkt, gaat je lichaam zelf stoffen aanmaken, zoals endorfines, dat zijn natuurlijke pijnstillers. Dit zorgt voor verlichting van klachten, zonder dat er een echt medicijn aan te pas komt.

{{ trans('customs.newsletter_signup.responsemsg') }}

{{ trans('customs.buttons.signup') }}

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

Voorbeelden die je laten fronsen, of juist niet meer

Het placebo-effect klinkt misschien vaag, maar onderzoekers zijn glashelder. Hier wat voorbeelden die ze noemen:

• Botox zonder botox: in een studie kregen proefpersonen óf een echte botoxinjectie óf een prik met water. Wat bleek? Zelfs in de watergroep kon 30% maanden later minder hard fronsen.
• Knieoperatie die nep bleek: patiënten met artrose kregen óf een echte operatie, óf een schijnoperatie, gewoon letterlijk alleen een sneetje in de knie. Beide groepen ervaarden evenveel pijnverlichting.
• Placebo’s die geen geheim zijn: zelfs als mensen wéten dat ze een nepmedicijn slikken, kan het effect groot zijn. Bij vrouwen met PMS verminderden klachten met wel 80% door een 'open label placebo'.

Hoe werkt het placebo-effect in je hersenen?

Het draait in je hersenen om twee krachtige mechanismen, namelijk verwachting en conditionering. We leggen het je even uit.

• Verwachting: je brein voorspelt dat je beter wordt en zet processen in gang die dat gevoel bevestigen. Denk aan pijnstillende stoffen die vrijkomen.
• Conditionering: net zoals de hond van Pavlov kwijlde bij het geluid van een bel, reageert jouw lichaam op de context van een behandeling, namelijk een witte jas, een pil en een injectie. Alleen al dat ritueel kan je beter laten voelen. Bijzonder toch?

Zelfs details, denk aan de kleur van een pil, hebben invloed. Rode pillen werken vaak stimulerend en blauwe pillen kalmerend.

Bekijk ook

Robotoperatie verlaagt de drempel: wordt leverdonor zijn makkelijker? | Gezondnu

Voor het eerst in Nederland is een levende leverdonor geopereerd met hulp van een robot. Dat maakt de ingreep minder pijnlijk en het herstel sneller. Wat betekent deze primeur uit Groningen voor toekomstige donoren?

De schaduwkant

Het placebo-effect heeft ook een donkere tegenhanger, genaamd het nocebo-effect. Daarbij veroorzaken negatieve verwachtingen juist meer klachten. Denk aan het lezen van een lange bijsluiter. Alleen al doordat je verwacht dat je misselijk of duizelig wordt, kun je die klachten ook daadwerkelijk ervaren.

Kunnen we het placebo-effect bewust inzetten?

Steeds meer wetenschappers vinden van wel. Niet als vervanging van medicijnen, maar als aanvulling. Door aandacht, duidelijke communicatie en een warm contact tussen arts en patiënt kan het placebo-effect klachten verminderen en soms zelfs de dosis medicatie verlagen. Het laat zien dat zorg niet alleen in pillen zit, maar ook in vertrouwen, hoop en context.

Een verborgen superkracht van je brein

Het placebo-effect laat zien hoe sterk de band is tussen lichaam en geest. Natuurlijk: een placebo geneest geen kanker of heft een botbreuk niet op. Maar bij klachten als pijn, slapeloosheid, stress of migraine kan het verschil maken. Misschien wordt het tijd dat we die verborgen superkracht van ons brein vaker bewust gaan gebruiken.