Groente uitzoeken op de markt, de ingrediënten voor je salade zelf fijnsnijden en met je handen in de aarde om de tomatenplanten te verpotten. Als je voeding aanraakt, word je gezonder, aldus filosoof Michiel Korthals. Hoe zit dat? Lees wat de link is tussen online boodschappen doen en obesitas.
Wat gezond eten is, verandert steeds. Hoe kan dat?
Filosoof Michiel Korthals: “Wetenschap werkt via tegenspraak. Nieuwe onderzoeksresultaten lokken discussie uit, er komen nieuwe studies en zo ontstaan steeds andere inzichten, die elkaar soms tegenspreken. Voor het gemak vergeten wetenschappers dan de oudere studies. Voor leken is niet meer te volgen wat nu waar is. Ik houd als filosoof vooral het geheel in de gaten. Mijn advies: neem die nieuwste inzichten met een korreltje zout. De grootste winst boek je door ‘gewoon’ zelf te koken met verse producten.”
Weten we wel wat ongezond is?
“Slechts van drie voedingsmiddelen weten we zeker dat je ze beter kunt vermijden: suiker, verzadigd vet en zout. Na de Tweede Wereldoorlog, met de opkomst van de voedingsindustrie, zijn we daar juist meer van gaan eten. Tegelijkertijd zijn we in die periode minder zelf gaan koken en kozen we meer voor kant-en-klaar. Met de opmars van dit nieuwe consumptiepatroon nam het aandeel welvaartsziektes zoals kanker, diabetes en hart- en vaatziekte toe. Elke keer als nu een volk, waar ook ter wereld, overstapt van een traditioneel eetpatroon op bewerkt voedsel, herhaalt dit zich.”
Dus de boodschap is simpel: geen bewerkte voedingsmiddelen kopen?
“Als je het koken en oogsten van je voedsel uitbesteedt, verliest eten zijn betekenis. Dan heb je er geen verbinding meer mee. Eten dat je zelf verbouwt, gooi je niet zo maar weg. We zijn als mens bovendien gemaakt om vers spul te eten. De simpelste dingen zoals kauwen zijn van groot belang. Neem de smoothietrend. Mensen maken zich wijs dat dit gezond is, dat er veel vitamines in zitten. Maar als je niet of nauwelijks meer kauwt, verdwijnen de spieren in je kaken, je tandvlees en gehemelte. En je stimuleert je hersencellen minder, wat ook een belangrijke functie is van kauwen. Je kunt dus niet zomaar van alles straffeloos veranderen. Eten is iets wat je in de volste zin doet. Met heel je lijf. Met al je zintuigen. Op die manier ga je de verbinding aan met je voedsel.”
Wat vind je van online boodschappen doen?
“Doe het niet. Ook zélf de boodschappen doen, doe je met al je zintuigen. Je voelt of een komkommer stevig is, je ruikt of een meloen rijp is en de kleur van tomaten vertelt je iets over de rijpheid. Hoe rijp je ze wilt, heeft deels met smaakvoorkeur te maken, wat je zelf lekker vindt, maar ook met voedselvaardigheden. De lekkerste tomatensaus maak je met tomaten die nog net niet overrijp zijn. Maar die zijn niet lekker om zomaar weg te snacken. Hoe kom je erachter welke tomaten je waarvoor gebruikt? Door te proeven en te koken. Eten kopen en Koken is een continu experiment, waarbij je smaak zich ontwikkelt.”
Iedereen moet dus aan de slag in de keuken?
“Ja, wie zijn handen vuilmaakt, gaat de verbinding aan met zijn voedsel. Dat kan ook door zelf groente te verbouwen. Je staat dan meer in contact met de natuur. Je eet volgens de seizoenen. Je ziet iets groeien en bloeien. Dat draagt bij aan een algeheel positief levensgevoel.”
Zijn ook onze tafelmanieren ongezond?
“Zeker. We zijn allemaal erg terloops gaan eten. In Londen nam een gemiddelde werknemer tien jaar geleden nog 25 minuten de tijd om te lunchen, nu is dat nog maar 15 minuten. De gauwigheid waarmee we eten, heeft zijn weerslag op de vertering. Als je snel en achteloos eet, krijgt de spijsvertering minder de tijd om voedingsstoffen zoals vitaminen en mineralen uit je maaltijd te halen. Daardoor kom je niet echt voldaan van tafel en heb je binnen een uur of twee alweer honger. Ik verwacht dat als je meer aandacht geeft aan je maaltijd en de tijd neemt om te eten, de behoefte om tussendoor te snacken vanzelf afneemt. Die snacktrend is enorm toegenomen de laatste decennia. De stijging van het aantal tussendoortjes gaat hand in hand met de toename van ons gewicht. Als je tijd stopt in het bereiden van je maaltijd, ervoor gaat zitten om het in alle rust op te eten, krijgt je spijsvertering de kans om de voedingstoffen op te nemen en ga je voldaan van tafel. Obesitas zal een veel minder groot probleem zijn.”
Waarom lezen we zo veel over gezond eten, maar weten we zo weinig?
“Deels heeft dat te maken met onwetendheid. Als je weet dat je met het groen van bloemkool iets lekkers kunt maken met wat kruiden in de oven, dan gooi je het niet weg. Hetzelfde geldt voor de botten van een kip of graten en viskoppen: perfect om bouillon mee te maken. Maar wie doet dat nog? Veel kookkennis wordt niet automatisch meer in de keuken van generatie op generatie doorgegeven. Ouders koken zelf veel minder en vaak zonder hun kinderen erbij. Dat is ook een (onbewust) gevolg van de keuze voor kant-en-klaar of om eten thuis te laten bezorgen.”
