Er was eens… een vaccin tegen de ziekte van Lyme. Het vaccin werkte, maar raakte omstreden en werd van de markt gehaald. Opmerkelijk als je weet dat er elk jaar 25 duizend Nederlanders deze ziekte krijgen als gevolg van een besmette tekenbeet, en een deel daarvan ernstig ziek kan worden. Ligt er een vaccin op de plank dat we onterecht niet gebruiken?
Het aantal mensen dat door een besmette teek gebeten wordt en vervolgens de ziekte van Lyme krijgt, blijft toenemen. Ongeveer 2 op de 100 mensen krijgen deze ziekte na een tekenbeet. Dat zijn 25 duizend mensen per jaar. Per jaar zijn er 1000 tot 2500 mensen die langdurig klachten houden. Het bijzondere is dat er wordt gewerkt aan een vaccin dat ons beschermt tegen de ziekte van Lyme. Het gekke is zelfs dat dit vaccin er wás, je kon dus ingeënt worden tegen de ziekte, maar dat dit vaccin van de markt is gehaald.
Het eerste vaccin tegen lyme
‘Een wetenschappelijk succes, maar een pr-fiasco’, werd het vaccin genoemd onder wetenschappers. Het is eind jaren negentig als het vaccin tegen de ziekte van Lyme in de Verenigde Staten een warm onthaal krijgt. Het is volgens de onderzoekers een noodzakelijk en veilig vaccin. Het zorgt ervoor dat je ná een tekenbeet die is besmet met de Borrelia-bacterie, niet de ziekte van Lyme krijgt. Chronische ernstige klachten als gewrichtspijnen, hartkloppingen, moeheid en zenuw- en spieruitval kunnen hiermee worden voorkomen.
Maar lang de tijd krijgt het vaccin niet. Binnen een paar jaar wordt het van de markt gehaald. Kort na de eerste vaccinaties, worden er meldingen gedaan van gewrichtspijnen. En dat zorgt voor enige paniek bij de mensen die het vaccin hebben gekregen, want: gewrichtspijn wordt juist veroorzaakt door lyme. En hoewel het vaccin nogmaals onderzocht wordt op mogelijke bijwerkingen en niemand hard kan maken dat het vaccin schadelijk is, is het ‘kwaad’ al geschied: het vaccin is omstreden. Tot op de dag van vandaag zijn farmaceuten nog steeds afwachtend. Een nieuw middel is er (nog) niet. En dat terwijl de noodzaak van een behandeling van lyme wel degelijk belangrijk is.
Vaccin tegen teken
Naar het vaccin wordt nog steeds onderzoek naar gedaan, weet Joppe Hovius, hoogleraar Infectieziekten en oprichter van het Academisch Multidisciplinair Lyme Centrum. “Een specifiek deel van het eiwit van de Borrelia-bacterie waarop het Amerikaanse vaccin gebaseerd is, zou de gewrichtsklachten veroorzaken. Dat is nooit bewezen, maar heeft farmaceuten wel voorzichtiger gemaakt. Er is onderzoek gedaan naar een nieuw vaccin tegen lyme zonder dit specifieke deel van het eiwit, maar dat is niet verder ontwikkeld.”
Een andere optie zou zijn zijn om een vaccin tegen de teek te ontwikkelen en niet specifiek tegen de bacterie, stelt Hovius. “Op dit moment doen we onderzoek naar een vaccin gebaseerd op verschillende eiwitten van de teek zelf. Dat houdt in dat we niet de Borrelia-bacterie, maar de teek als uitgangspunt nemen voor een vaccin om lymeziekte te voorkomen.”
Bescherming tegen lyme én andere tekenziektes
Een groot voordeel van een tekenvaccin is dat het niet alleen tegen lyme beschermt maar ook tegen andere tekenziektes. “Ideaal voor mensen die een verhoogd risico lopen. Boswachters, groenwerkers of mensen die recreationeel veel met groen werken, zouden er baat bij kunnen hebben om zich van te voren te laten vaccineren.”
Ook voor de ‘gewone mensen’ is verder onderzoek naar een vaccin niet onbelangrijk. Een groot deel van de tekenbeten loop je namelijk gewoon op in je eigen achtertuin. Hovius: “De ziekte van Lyme is doorgaans goed te behandelen met antibiotica, mits je er op tijd bij bent. Herken je de rode kring niet, één van de eerste tekenen, dan kan de ziekte zich verspreiden naar andere organen zoals het hart en het zenuwstelsel.”
Komt er ooit nog een vaccin tegen lyme?
Twintig jaar later is een vaccin tegen lyme dus nog steeds hoognodig volgens wetenschappers. En er is vraag naar, weet Hovius. Maar hoe lang we daar nog op moeten wachten, is onbekend. “Een anti-teken vaccin vereist nog veel meer onderzoek. Daarbij is het ingewikkeld zo’n vaccin te ontwikkelen want het is niet eenvoudig om alle Borrelia-soorten te voorkomen. Een uitdaging dus, wat veel tijd gaat kosten.”
De snelste weg naar een vaccin tegen lyme, blijft een vaccin tegen de veroorzaker van de ziekte zelf, de bacterie dus. Maar vanwege de slechte ervaringen met het eerste vaccin durft vooralsnog geen enkele farmaceut zijn handen hieraan vuil te maken.
