De dag dat de eerste Nederlander een vaccin tegen het coronavirus krijgt ingespoten, komt steeds dichterbij. Toch zijn er nog veel vragen. Hoe betrouwbaar is het coronavaccin en wat zijn de bijwerkingen? Dit zijn de zes belangrijkste feiten op een rij.
Feit 1: Europa heeft een Amerikaans vaccin goedgekeurd
Deze week kwam er groen licht vanuit het Europees Geneesmiddelenbureau EMA. Het coronavaccin van de Amerikaanse farmaceut Pfizer, die samenwerkt met het Duitse BioNTech, is goedgekeurd. Een paar uur later kwam er ook nieuws van de Europese Commissie: het Amerikaanse vaccin is goedgekeurd voor de Europese Markt en is vanaf nu beschikbaar voor alle lidstaten, dus ook Nederland. Eerder maakte Pfizer bekend dat uit onderzoeksresultaten blijkt dat de inenting voor zeker 94 procent effectief is. Volgens schattingen kunnen straks vanuit de eerste levering vaccins 3,9 miljoen Nederlanders ingeënt worden. Om het vaccin goed te laten werken, zijn er twee doseringen nodig. Op 8 januari krijgen de eerste Nederlanders een prik.
Feit 2: Vaccineren is niet verplicht
Hoewel de overheid iedereen adviseert om zich te laten vaccineren, is het niet verplicht. Dat mag ook niet, omdat je vanuit de grondwet recht hebt op je ‘lichamelijk integriteit’. Je mag dus zelf bepalen of je je wel of niet laat vaccineren. Mogelijk is er straks wel sprake van een indirecte vaccinatieplicht. Dan mag je bijvoorbeeld niet vliegen zonder vaccinatie, niet naar festivals en is er zelfs een kans dat je niet welkom bent op de werkvloer. Of dat echt gaat gebeuren, is nu nog niet duidelijk. Uit verschillende peilingen, zoals die van werknemersvereniging FNV onder 9000 zorgmedewerkers, blijkt dat veel mensen nog hun twijfels hebben over het coronavaccin. Van het personeel in verpleeg- en verzorgingstehuizen zegt ruim een vijfde het vaccin zeker niet te willen en 13 procent ‘denkt van niet’.
Feit 3: De bijwerkingen zijn ‘normaal’, op de lange termijn nog onbekend
Wat zijn de bewerkingen van het coronavaccin? Een belangrijk vraag. Volgens het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) zijn de bijwerkingen mild en verdwijnen ze na een paar dagen. Zo krijgt naar verwachting 8 procent van de gevaccineerden koorts. Het merendeel van de mensen zal na de inenting last krijgen van bijvoorbeeld hoofdpijn (39 procent), vermoeidheid (37 procent) en spierpijn (25 procent). Van ernstige bijwerkingen zou geen sprake zijn. Wel worden mensen na hun prik nog even in de gaten gehouden. In sommige landen waar het vaccin al wordt toegediend, kregen mensen namelijk een allergische reactie. Gevaarlijk is dat niet, aldus het CBG. Toch heerst er nog veel twijfel over het vaccin, omdat onduidelijk is wat het effect is op de lange termijn. Zo zegt arts-epidemioloog Dick Bijl in Trouw dat alleen bekend is dat het vaccin op korte termijn ervoor zorgt dat je immuun bent. Of het ook de kans op overlijden of complicaties voorkomt, is niet bekend. “Je weet ook niet of het de overdracht van het virus voorkomt, dus van een ziek persoon naar anderen in het gezin of in een school of instituut. Dat is natuurlijk waar het om gaat,” zegt Bijl.
Feit 4: Hoe lang het vaccin bescherming biedt, is niet duidelijk
Het is niet zo dat je meteen beschermd bent tegen het coronavirus na de eerste prik. Dat komt omdat je lichaam tijd nodig heeft om antistoffen aan te maken. Dat geldt overigens voor elk vaccin, dus dat is niet opmerkelijk. Omdat het coronavaccin uit twee prikken bestaat, is de grootste groep (95 procent) pas na een week na de tweede prik beschermd. Tussen de twee prikken zit drie weken. Hoe lang het vaccin bescherming biedt, is nog niet bekend. Gezegd wordt dat het in ieder geval meer dan vijf maanden is. Volgens meerdere hoogleraren en artsen is dan weer niet bekend of je anderen nog kunt besmetten als je gevaccineerd bent. Daar is meer onderzoek voor nodig. Bij dierproeven is al wel gezien dat er door het vaccin minder virus in het lichaam aanwezig is. Dat betekent dat de kans op besmetting kleiner wordt.
Feit 5: Het effect op zwangere vrouwen is niet onderzocht
Het vaccin wordt geadviseerd aan iedereen boven de zestien jaar, maar er is nog geen onderzoek gedaan naar het effect als je zwanger bent. De kennis daarover is dus nog nihil en het is niet bekend of vaccineren veilig is voor deze groep. Volgens het Europees Geneesmiddelenbureau is er geen bewijs dat het vaccin voor hen meer risico’s oplevert, maar hebben simpelweg te weinig zwangere vrouwen meegedaan aan de klinische onderzoeken. Vrouwen die een kindje verwachten, waren uitgesloten van deelname aan de studies. Wel raakten 23 vrouwelijke proefpersonen vlak voor of vlak na hun deelname zwanger. Daar kunnen alleen nog geen conclusies uit worden getrokken. Het CBG raadt zwangere vrouwen aan om advies te vragen aan hun arts en per situatie een afweging te maken.
Feit 6: Als je gevaccineerd bent, gelden de maatregelen nog steeds
Wie denkt dat je na de prikken zonder mondkapje mag rondlopen of geen afstand meer hoeft te houden, heeft het mis. Verwacht wordt dat die maatregelen misschien wel tot in het najaar van 2021 blijven gelden. Met de komst van het coronavaccin is de hoop dat het aantal besmettingen daalt, omdat steeds meer mensen immuun worden. Langzaam maar zeker kunnen we dan terug naar normaal. Om dit te bereiken, moet 70 procent van de bevolking gevaccineerd zijn. Als de groep namelijk groot genoeg is, dan beschermen de gevaccineerde mensen indirect ook de mensen die niet gevaccineerd zijn. Je spreekt dan van groepsimmuniteit. Het virus kan dan te weinig mensen meer besmetten.
