Liegen doen we allemaal. En degene die zegt altijd eerlijk te zijn, liegt. We liegen een beetje over die mooie trui van die collega (eigenlijk heel lelijk!). We liegen zelfs tegen onszelf. Waarom doen we dat? “Als je altijd de waarheid zou spreken, zou je de hele dag iedereen schofferen”, aldus psycholoog Andreas Wismeijer. En wanneer wordt liegen wel ongezond?
‘Heb jij tijd om boodschappen te doen?’
‘Nee’, lieg je.
Geef toe, je hebt heus tijd, maar ook echt geen zin. Je liegt. Hoewel die leugen niet te vergelijken is met liegen over geld stelen, vreemdgaan of onjuiste dingen beweren over iemand anders, het is en blijft … liegen. En dat mag niet! Toch?
Toch ervaren we liegen over vreemdgaan anders dan een leugentje om onder het stofzuigen of de boodschappen uit te komen. Volgens Andreas Wismeijer, psycholoog en onderzoeker Tuilburg University, is het zelfs onverstandig om altijd volledig eerlijk te zijn. Het zou je relaties schaden en je een minder leuk persoon maken. Dat wil toch niemand?
Waarom liegen we eigenlijk?
Wismeijer stelt dat liegen een overlevingsstrategie is: “We beschermen onszelf door te liegen tegen reacties van anderen. We willen niet buiten de groep vallen. Vroeger gold dat je de groep nodig had. Als je eruit gezet werd, kon je niet jagen, kon je je niet verdedigen tegen roofdieren en kon je je niet voortplanten. Tegenwoordig is dat natuurlijk anders. We hebben ons eigen inkomen, in plaats van jagen gaan we naar de supermarkt en zelfs voor voortplanting zijn er mogelijkheden zat.”
Je kunt eerlijk zijn en zeggen dat je de taart van de buurvrouw niet te eten vindt, of zeggen dat een collega niet functioneert. Maar als je te eerlijk bent dan veranderen je relaties in negatieve zin. Wismeijer: “Mensen willen uiteindelijk niet meer met je omgaan. Door te liegen of bepaalde dingen voor onszelf te houden, houden we goede relaties met de mensen om ons heen. We doen ons beter voor dan we zijn.”
Waarom liegen we ook tegen onszelf?
Maar liegen doen we niet alleen tegen een ander. Ook tegen onszelf. We maken onszelf graag wijs gezond bezig te zijn, als we chips eten. We praten roken goed, of stress. Je gedrag goed praten, geeft je een goed gevoel over jezelf. “Als je aan willekeurige automobilisten vraagt of ze een betere chauffeur zijn dan hun buurman, reageert meer dan de helft bevestigend. Statistisch is dat onmogelijk. Maar wanneer je zelf gelooft dat je ergens goed in bent en er beter in bent dan een ander, kun je anderen beter overtuigen. Zo voorkom je uitsluiting uit de groep.”
Maar is al dat liegen gezond?
Liegen start vaak met een leugentje om bestwil. En dat is niet ongezond, juist gezond. Het is beter voor je sociale contacten en dus uiteindelijk voor je kwaliteit van leven. Maar als een leugentje om bestwil tot een grote, complexe leugen uitgroeit, zorgt dat voor stress. En dat is juist niét gezond. “Uit onderzoek blijkt dat mensen met veel geheimen meer klachten hebben. Ze zitten minder lekker in hun vel en komen vaker bij de huisarts. Ze zijn zelfs minder gelukkig met hun leven.” Een geheim bewaren, het in stand houden van leugens en nieuwe leugens bedenken om niet door de mand te vallen zorgt voor stress en is dus wél ongezond.
Maakt opbiechten je gelukkiger?
Langdurige, complexe leugens zijn slecht voor je. Zeker als die leugen steeds grote en meer ingewikkeld wordt. “Als je er veel last van hebt, is het beter met de leugen naar buiten te komen. Zo niet, dan kan je het beter voor je houden.” Uitkomen voor leugens is een kosten-batenanalyse. Je moet nagaan wat het je oplevert als je blijft liegen, en wat het je oplevert als je ervoor uitkomt. Stel dat je bent vreemdgegaan. Als je daar eerlijk over bent, zorgt dat op korte termijn voor een hoop stress en ruzie. Maar op lange termijn scheelt het gewetenswroeging. “Een leugen opbiechten is voor iedereen een persoonlijke afweging. Wat voor de één een enorm geheim is, is voor de ander een futiliteit.”
