Aankomen lijkt voor de doorsnee Nederlander een koud kunstje, maar afvallen…. Pfff! Vetonderzoeker en internist in opleiding Mariëtte Boon legt uit waarom overgewicht zo aan je lijf blijft ‘kleven’ en waarom de combinatie van minder eten en meer bewegen niet altijd leidt tot het gewenste resultaat. Maar wat werkt dan wel?
Waarom is afvallen zo moeilijk?
Vetonderzoeker Mariëtte Boon: “Er zijn zoveel factoren die ernstig overgewicht in de hand werken. Niet alleen verkeerde voeding en te weinig beweging, maar ook een disbalans van je hormonen (de boodschapperstoffen in ons lichaam). Of het uit de pas lopen van hormonen de oorzaak is van obesitas of dat obesitas je hormoonhuishouding verstoort, dat verschilt per persoon. Het is bijvoorbeeld zo dat ongezonde spanningen je cortisolniveau omhoogjagen. Dat hormoon wakkert enerzijds je hongergevoel aan, waardoor je blijft eten. En dan vaak niet alleen worteltjes, dankzij cortisol krijg je vooral trek in vet en suiker. Dat is één manier waarop hormonen je gewicht kunnen beïnvloeden.”
Welke andere factoren hebben invloed op je gewicht?
“Er zijn nog tig andere voorbeelden te geven. Zo kunnen schildklierproblemen via de hormoonproductie je verbranding enorm vertragen en ook vetcellen zelf zijn hormoonproducenten. Er gaan vaak jaren vooraf aan het moment dat je obees bent. Negen van de tien keer is dan ook die hormoonhuishouding wel ergens ontregeld geraakt. Als dat het geval is, wordt afvallen vaak verdraaid lastig.”
Als die hormonen op orde zijn, lukt het dan meestal wel om af te vallen?
“Nog niet altijd. Kijk, wat veel mensen niet weten, is dat lichaamsgewicht vijftig tot zestig procent genetisch bepaald is. In onze samenleving waar ontzettend veel aandacht is voor de maakbaarheid van het lichaam, wordt aan de factor ‘pech’ te makkelijk voorbijgegaan. Neem bijvoorbeeld die ‘fitmoms’. Van die vrouwen die zich ongans trainen om het liefst zes weken na de bevalling slanker dan slank rond te lopen met een sixpack. Behalve dat het niet voor elke vrouw realistisch is om een sixpack te hebben, is het niet gezond om te weinig vet te hebben. Integendeel, zou ik zeggen. Vet heeft een functie. Het houdt je gezond. Daarnaast krijgen heel wat vrouwen na de bevalling nooit meer hun oude postuur terug, omdat hun hormoonsysteem iets anders ingesteld staat. Het is niet voor iedereen gezond om superslank te worden. Ook niet als je altijd heel erg gezond eet en elke dag sport.” Dan maar de handdoek in de ring gooien? Nee! Aan je gezondheid kun je altijd werken. Onze beste tip: laat afvallen niet het doel zijn, maar gezondheid. Lees bijvoorbeeld welke 5 gewoontes je kunt toepassen om je fysieke gezondheid te verbeteren.
Wie stuiten vooral op onbegrip vanwege hun postuur?
“Als je als kind al behoorlijk stevig was, dan is het een hele prestatie om als volwassene niet te dik te worden. Dat is hard werken en daar mag best wat meer respect voor komen. Mensen zien echter alleen die buitenkant. Ze vragen helemaal niet door. Ze staan vaak al met een oordeel klaar. Ook artsen. ‘Kom nog maar eens terug als je twintig kilo lichter weegt’, wordt dan doodleuk geroepen. Vervolgens komen deze mensen niet in aanmerking voor een operatie als ze geen gewicht verliezen. Het is natuurlijk zo dat opereren dan vaak te risicovol is. Tegelijkertijd is níét afvallen vaak geen bewuste keuze. Dat wordt toch vaak gedacht: dat mensen te lui zijn of te weinig zelfcontrole hebben. Wat veel mensen niet weten is dat mensen met obesitas soms hun leven lang al in gevecht zijn met hun lichaam én met de wereld om hen heen. Want niet alleen die dokter, nee, praktisch iedereen heeft zijn oordeel al klaar over jou en je gewicht.”
Het is dus haast een wonder als het mensen wél lukt om ontzettend veel af te vallen?
“Het is niet voor iedereen even eenvoudig, nee. We doen het voorkomen alsof eten een bewuste keuze is, maar het merendeel van onze eetkeuzes maken we onbewust. Als je in een doorsnee Nederlandse stad rondloopt, dan kun je praktisch overal wel wat eten. Alleen de heerlijke geur al zet van alles in je lichaam in werking. Je insulineniveau stijgt en je bloedsuikerspiegel daalt, waardoor je behoefte aan zoet toeneemt. Als je vervolgens iets suikerrijks eet, levert dat een enorm lekker gevoel op. Zeg daar maar eens ‘nee’ tegen.”
Is er dan wel hoop als je obees bent?
“Natuurlijk is er hoop! Er is altijd hoop. We beginnen nu pas goed te begrijpen hoe obesitas ontstaat. Medisch gezien verwacht ik nogal wat doorbraken op korte termijn. Zo is nog maar een aantal jaar geleden ontdekt waarom crashdiëten daadwerkelijk een risicofactor kunnen vormen voor het ontwikkelen van obesitas. Hormonaal gezien verandert er namelijk gigantisch veel als je in korte tijd maar heel weinig calorieën (onder de 800 kilocalorieën) binnenkrijgt. Je lijf zet alles op alles om het aantal vetcellen te behouden. Het gaat hormonen produceren die je honger aanwakkeren en je verbranding verminderen, waardoor het erg lastig wordt om niet te gaan eten. En elke hap die je neemt, vliegt er vervolgens aan. Het zogenaamde jojo-effect.”
Gewoon gezond eten is dus het advies?
“Ja! En ik denk ook dat als je aan het afvallen bent, dat het erbij hoort dat je af en toe iets eet wat minder gezond is’. Maathouden is een uitdaging, omdat hormonen ervoor zorgen dat je minder snel het gevoel hebt dat je vol zit. Dat gevoel zit niet alleen tussen je oren. Het is een sterke lichamelijke prikkel, die niet zomaar na een paar weken voorbij is, maar die een jaar later nog meetbaar is. Dus je bent niet ‘zwak’ als je voor de bijl gaat. Het is eigenlijk bovenmenselijk om niet voor de bijl te gaan. Afvallen is een proces dat met horten en stoten gaat. Terugvallen hoort erbij. Maar elke kilo die eraf is, telt écht. Als je honderd kilo weegt en er is tien kilo af, dan ziet niemand dat. Maar voor de vetdeeltjes in je bloed en de vervetting van je lever scheelt dat enorm.” Belangrijk blijft wel, om op een gezonde manier af te vallen. Geen crashdiëten dus. Deze tips wil je kennen om op een gezonde manier af te vallen.
Volg ons ook op Instagram, Facebook en TikTok. Meer Gezondnu? Neem dan een kijkje in het magazine en schrijf je in voor de nieuwsbrief.
Afbeelding: Andres Ayrton via Pexels
