Je ego is het stemmetje in je hoofd dat iedereen van binnen heeft. Dat stemmetje wil dat je ertoe doet. Dat je belangrijk bent. En stiekem wil het ook dat je net iets bijzonderder bent dan anderen. Herken jij gedachten als: ‘Ben ik wel goed genoeg? Wat kan ik doen om ervoor te zorgen dat ik belangrijk ben? Dat mensen me leuk en bijzonder vinden?’
Ons ego maakt dat we meer spullen kopen, onszelf niet goed genoeg vinden en onszelf soms zelfs in een burn-out werken. Heeft het ego ook een nuttige functie? Wij spreken hoogleraar sociale psychologie Roos Vonk en Patrick Kicken (radiopresentator, columnist en maker van de podcast Leven zonder stress).
Een te groot of te klein ego
Komen deze gedachten je bekend voor? Een te klein ego zorgt ervoor dat we ons onzeker voelen. Vervelend voor onszelf, maar soms ook voor onze omgeving. Bijvoorbeeld wanneer we continu vragen om bevestiging. Een te groot ego daarentegen zorgt er dan weer voor dat we kritiek slecht trekken. “Die kritiek matcht namelijk niet bij je zelfbeeld. Er is immers niets mis met jou”, legt hoogleraar sociale psychologie Roos Vonk uit. Dat maakt dat vooral mensen uit de omgeving van iemand met een groot ego daar last van hebben. “Iemand met een hoge zelfwaardering interpreteert precies hetzelfde gedrag heel anders, dan iemand met een lage zelfwaardering. Bijvoorbeeld: je zit iets te vertellen, en de ander begint te gapen. Heb je een hoge zelfwaardering? Dan denk je: nou, dat is ook onbeleefd. Iemand met een lage zelfwaardering raakt in paniek. Die denkt iets als: ik vertel vast een saai verhaal. Ik moet zorgen dat het leuker wordt.”
Van ego tot burn-out
Voormalig radiopresentator Patrick Kicken is fel op het ego sinds het hem, naar eigen zeggen, twee keer in een burn-out joeg. “Ik wilde tijdens mijn eerste burn-out mijn plekje bij de landelijke radio niet verliezen, en ging na vier maanden toch maar weer aan het werk.” Te vroeg, bleek vier jaar later, tijdens zijn tweede burn-out. Alle ingrediënten om jezelf succesvol te mogen noemen waren aanwezig. “Ik had roem, een dure auto, een mooie vriendin met wie ik naar filmpremieres ging. Dat vervulde heel even, maar daarna begon het van voor af aan. Als een bodemloze put.”
Ons ego is ook nuttig
Hoewel Patricks ego hem in de weg zat, heeft ons ego wel degelijk een belangrijke functie, aldus Roos. “Het maakt dat we ons aanpassen aan de normen en waarden van de groep. Stel je maakt een botte opmerking of levert slecht werk af. Als mensen dan afkeurend naar je kijken, voel je je vervelend. Je ego geeft je een naar gevoel om ervoor te zorgen dat je je aanpast aan de gedragsnormen.”
Hoe ons ego wordt gevoed
We leven in een maatschappij waarin het ego heel belangrijk wordt gemaakt. Denk aan reclames of social media, dat is erop gericht om je iets te verkopen waardoor jij je mooier of succesvoller voelt. Draag de nieuwste mode. Rijd een dikke auto. Als we doen wat de reclames ons beloven, komt het helemaal goed met ons. Sinds zijn burn-out probeert radio-dj Patrick er niet meer aan mee te doen en zijn ego wat meer los te laten. Patrick: “Iedere dag heb je de bevestiging nodig dat je goed genoeg bent, om maar een gevoel van bevrediging te ervaren. Het ego is als rupsje-nooit-genoeg.” En dat mechanisme speelt volgens Patrick een belangrijke rol in de klimaatcrisis. “Ik denk dat egoïsme de grootste vervuiler is op deze planeet. Om ons ego op te poetsen, moeten al die nieuwe, dure iPhones en fast-fashion geproduceerd worden. Om voor even ons ego te voeden.”
Inmiddels ligt het gevoel van vervulling voor Patrick niet meer in het individualistische, maar juist in het onderdeel zijn van het collectief. “Ik denk dat ik daarom ook zo graag naar festivals en concerten ga. Daar kunnen we ons ik-jasje aan de muur hangen. Hoe lekker is het om volledig op te gaan in het geheel?” Ook hoogleraar sociale psychologie Roos ziet verschillende voordelen van het meer loslaten van onze geldingsdrang. Een alternatief voor zelfwaardering is volgens haar zelfacceptatie. “Zelfacceptatie betekent dat je jezelf accepteert met je gebreken. En zelfcompassie hangt daarmee samen.” Goed nieuws: zelfcompassie kunnen we trainen. “Het vraagt om je oordelen meer los te laten. Met mindfulness en meditatie bijvoorbeeld leren we onze gedachten en gevoelens meer te observeren, in plaats van ze te veroordelen.”
Minder stress dankzij non-dualiteit
Na het vaarwel zeggen van zijn carrière als radio-deejay maakt Patrick Kicken nu de podcast Leven zonder stress. Patrick: “Ik ben me gaan verdiepen in non-dualiteit.” Deze oosterse filosofie gaat ervan uit dat alles met elkaar verbonden is. “Het verdiepen in non-dualiteit maakte dat ik mijn ego minder serieus nam. Je klopt jezelf niet meer zo op de schouder voor je prestaties, maar je brandt jezelf ook niet af wanneer het mislukt. Het ego is uiteindelijk ook maar een verzonnen verhaaltje, waarin je bent gaan geloven. In de duale visie die nu heerst, geloven we dat we een afgescheiden individu zijn in een hele grote wereld. Een individu die zich staande moet houden, die zich moet verhouden tot mensen, die contant de competitie moet aangaan met de buurman of de buurvrouw, en collega’s. Hoe meer het ego de claim legt op alles dat er gebeurt, hoe meer je ook jezelf om te oren gaat slaan met alles wat zogenaamd niet gelukt is. We leven nu in een dualiteit waarin geroepen wordt: leef je mooiste leven, en dat het allemaal je eigen verantwoordelijkheid is, dat dingen lukken. Maar als we heel eerlijk zijn … hebben we het leven nauwelijks in de hand. Vaak is het een kwestie van net de juiste persoon op het juiste moment tegenkomen. Het zijn cadeautjes die we van het leven ontvangen.”
Volg ons ook op Instagram, Facebook en TikTok. Meer Gezondnu? Neem dan een kijkje in het magazine en schrijf je in voor de nieuwsbrief.
