Het aantal mensen dat zich wanhopig, gefrustreerd en angstig voelt neemt toe. Natuurfilosoof en professor Matthijs Schouten ziet het dagelijks bij zijn studenten: de klimaatverandering en de toekomst van de wereld drukken zwaar op hun gemoed. Het grootste probleem? We zijn vergeten dat we een onderdeel zijn van de natuur. Kunnen we het tij nog keren?
Ook schrijver Gary Ferguson, die lange tijd in de natuur doorbracht en daar talloze boeken over schreef, is ondanks de nijpende situatie hoopvol gestemd: “Klimaatverandering is een nogal heftige wake-upcall: een beter bewijs dat we onderdeel uitmaken van het systeem is er niet. We hebben het systeem verstoord en daar ondervinden we nu de negatieve effecten van. De klimaatcrisis maakt duidelijk dat we zelf onderdeel van de natuur zijn en dat we dat zijn vergeten.”
Verweesd van de natuur
Hoe kan het eigenlijk dat we zijn vergeten dat we onderdeel zijn van de natuur? Volgens Matthijs begon het met de Griekse filosoof Aristoteles. “Die maakte een hiërarchie van mineralen, planten, dieren en mensen en zette de mens bovenaan. Christelijke theologen namen die klassieke denkbeelden over. Ook de ontwikkeling van de moderne wetenschap speelt een rol”, zegt Gary. Beide ontwikkelingen zorgden ervoor dat we onszelf niet alleen buiten het systeem hebben geplaatst, maar ook erbóven. Wie niets met het systeem te maken heeft, kan zonder problemen bomen kappen en grondstoffen aan de aarde onttrekken. Het idee dat we als mens eigenaar zijn van de natuur en dat de natuur er is om ons te dienen, is een puur westers idee, zegt Matthijs. ‘In sommige Afrikaanse, Aziatische en Noord- en Zuid-Amerikaanse tribale samenlevingen is de mens veel meer onderdeel van het grote geheel. Mensen leven er veel meer volgens natuurlijke ritmes, ze staan dichter bij de natuur en zijn er bovendien afhankelijk van.”
Klimaatproblematiek en burn-outs gaan hand in hand
Dat is niet alleen zorgwekkend voor onze aardbol, maar ook voor onze gezondheid. “In culturen waarin de mensen dichter bij de natuur staan heb je geen burn-outs en depressies. Die aandoeningen worden niet alleen veroorzaakt door een cultuur waarin we steeds maar meer willen produceren en die vereist dat we meerennen in een dagelijkse ratrace die gedicteerd wordt door de economie, maar ook doordat we ons nergens meer onderdeel van voelen”, zegt Mathijs.
Natuur in je DNA
Niet alleen mentaal, ook lichamelijk zijn we gebaat bij een nauw contact met de natuur. “We zíjn natuur”, zegt Gary. ‘Neem alleen al je volgende ademhaling: die is volledig afhankelijk van de zuurstof die door planten en bomen wordt geproduceerd. Het licht van de zon helpt je niet alleen om vitamine D aan te maken dat je botten sterk houdt, maar heeft ook invloed op het melatonineniveau in je bloed dat ervoor zorgt dat je ’s nachts in slaap valt. Natuur zit in ons DNA. Uit talloze onderzoeken is gebleken dat natuur een positief effect heeft op de bloeddruk, de hartslag en de stresshormoonhuishouding. Zelfs enkel het idee van natuur heeft een helend effect. Uit onderzoek blijkt dat ziekenhuispatiënten met uitzicht op een natuurfoto sneller herstellen. Met andere woorden: ons systeem weet het nog wel, maar we zijn zelf vergeten dat we onderdeel zijn van de natuur.”
Weer één met de natuur
Is er een weg terug? Kunnen we weer één worden met de natuur en daarmee niet alleen voor de wereld zorgen, maar ook voor onszelf? Ja, zegt Gary, door je te laten overweldigen door de natuur. Neem alles wat je ziet in je op. De bomen, de struiken, de lucht, het gras. Het kan de manier waarop je de natuur waarneemt grondig veranderen.”
Oefening: Kijk om te beginnen elke dag eens vijf minuten naar iets dat niet door de mens is gemaakt. Een plant, een steen, een bloem, een tak, een dier, wat dan ook
“Ik gaf deze oefening eens aan een CEO van een groot bedrijf. Hij voelde weerstand, maar keek toch elke dag vijf minuten naar de boom voor zijn huis. Op een gegeven moment kon hij er niet meer langslopen zonder die boom te groeten. Hij had zich met de boom verbonden. Maar het veranderde ook zijn visie. Zijn bedrijf gebruikte veel hout. Was dat eigenlijk wel zo duurzaam? Zo begon hij andere keuzes te maken. Hij was niet langer een vervreemde consument, maar een verbonden mens. Verbinding met de natuur maakt het leven rijker, wonderlijker en waardevoller”, zegt Matthijs.
Volg ons ook op Instagram, Facebook en TikTok. Meer Gezondnu? Neem dan een kijkje in het magazine en schrijf je in voor de nieuwsbrief.
