De zon is de belangrijkste oorzaak van huidkanker en dus wordt er in de zomer gehamerd op extra bescherming. Maar de waarheid is dat die grote, gele bal 365 dagen per jaar aanwezig is. Al jaren wijzen deskundigen erop dat het aantal mensen met huidkanker stijgt en blijft stijgen. Dermatoloog Roel Genders over zon, risico’s en huidkanker.
De cijfers liegen er niet om: Nederlanders krijgen het vaakst de meest agressieve vorm van huidkanker (melanoom) in vergelijking met andere landen uit de Europese Unie. Ons kikkerlandje staat zelfs op de tweede plek in de lijst met Europese landen waar huidkanker het meest voorkomt, achter koploper Zwitserland.
Als we naar de meest agressieve vorm van huidkanker kijken, spant Nederland dus helaas de kroon. Het kan dan ook niet vaak genoeg gezegd worden: pas op met de zon. Blijf uit de zon tussen twaalf en drie uur ’s middags, bedek de huid als het kan, draag een hoed en … smeer! Die zonnebrandcrème mag lekker dik!
Het aantal mensen met huidkanker stijgt
Jaarlijks komen er bijna 70 duizend nieuwe huidkankerpatiënten bij, blijkt uit het rapport Huidkanker in Nederland van Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL). De meeste diagnoses huidkanker zijn basaalcelcarcinoom, dat bijna nooit uitzaait. Namelijk 48 duizend nieuwe diagnoses per jaar. Het plaveiselcarcinoom wordt daarna het meest vastgesteld, met meer dan 12 duizend nieuwe patiënten per jaar.
Het aantal mensen dat een vorm van huidkanker krijgt, stijgt jaarlijks. In totaal kregen in 2016 15.836 Nederlanders de diagnose huidkanker (exclusief basaalcelcarcinoom), tegenover 14.738 patiënten een jaar eerder. Huidkanker is daarmee de meest voorkomende kankersoort in ons land. Van alle diagnoses is ongeveer de helft huidkanker.
Minder mensen overlijden aan melanoom
Volgens dermatoloog Roel Genders van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) en Roosevelt Kliniek, is er ook een positieve ontwikkeling: het aantal mensen dat overlijdt aan een vorm van huidkanker is de laatste jaren stabiel gebleven. Melanomen, kwaadaardige moedervlekken, worden eerder ontdekt en behandeld. En we zijn ons bewuster geworden van de schade die de zon kan aanrichten. Dat blijkt ook uit het rapport van IKNL. De diagnose lijkt ook steeds tijdiger te worden gesteld, wat belangrijk is voor de kans op genezing.
Wat veroorzaakt de stijging van huidkanker?
Dermatoloog Roel Genders stelt vast dat wij steeds meer vrije tijd hebben gekregen. Die tijd hebben we goed gebruikt om vakanties te vieren in de zon, te fietsen in de zon en lekker naar het strand te gaan. “Het aantal zonvakanties nam toe met de komst van het commerciële vliegverkeer. Een paar decennia geleden waren de zonnebrandcrèmes nog niet heel beschermend en bruin zijn was een lange tijd ‘in’.”
Vroeger heerste bovendien het idee dat je eerst een keer goed moest verbranden om een kleurtje te krijgen. “Ook de populaire zonnebanken hebben bijgedragen aan de toename van huidkanker. En we moeten ons beseffen dat de voorlichting en bewustwording nu veel beter is dan vroeger. Het is dus lastig om te zeggen dat huidkanker alleen te wijten is aan ons eigen zongedrag.”
Wat is uw advies als dermatoloog?
“Het is belangrijk om niet te verbranden, zeker als kind. Gelukkig wordt er op basisscholen en crèches beter mee omgegaan.”
In Nederland krijgen meer mensen huidkanker dan inwoners van landen waar altijd de zon schijnt, hoe kan dat?
“De meeste Nederlanders hebben een licht huidtype, veelal huidtype 2. Iemand met een donkerder huidtype verbrandt minder makkelijk dan iemand met een lichte huid. Dus kun je in ons land ook meer gevallen van huidkanker verwachten. In meer zuidelijke landen hebben mensen een ander huidtype.” In zonnige landen zijn mensen ook bewuster van de zon, stelt hij. “Ze gaan er verstandiger mee om, blijven meer uit de zon. Nederlanders gaan bij de eerste zonnestralen massaal naar buiten om een kleurtje te krijgen, met risico op verbranden.”
Wat tot slot meespeelt is dat er in Nederland een grote focus ligt op goede controle en een toegankelijke gezondheidszorg. “We hebben een goed registratiesysteem, wat in andere landen misschien minder strikt is. Een minder strikt registratiesysteem kan leiden tot minder huidkankermeldingen.”
Speelt leeftijd een rol bij de kans op huidkanker?
“Bij huidkanker speelt DNA-schade een belangrijke rol. Leeftijd is een belangrijke risicofactor omdat je gedurende je leven, in dit geval door de blootstelling aan zonlicht, meer schade opbouwt die niet meer hersteld kan worden. De kans wordt dan groter dat cellen gaan ontsporen en kankercellen worden. Het is wel een later effect, net als met roken. Als je verbrandt in de zon krijg je niet direct huidkanker, dit kan tientallen jaren later ontstaan. Hoe ouder je wordt, des te meer kans je hebt op het ontwikkelen van huidkanker.”
Is voorbruinen verstandig als je op zonvakantie gaat of is dit net zo risicovol?
“Door zonnebaden, bouw je zowel bescherming op tegen UVA- als UVB-straling. Maar als je hier al een kleurtje hebt opgebouwd, wil dat niet zeggen dat je in een ander land, waar de zon feller schijnt, dichter bij de evenaar of in de bergen, dezelfde bescherming hebt als in Nederland. Meer zonlicht op je huid richt altijd schade aan. Voorbruinen met een zonnebank beschermt nóg minder. Hier zit vooral UVA-licht in. Dit zorgt wel voor de aanmaak van melanine (pigment), maar niet voor het dikker worden van de huid. Daardoor zal je dus nog sneller verbranden.”
We worden constant gewaarschuwd voor de zonkracht, waar moeten we opletten?
“Zonkracht is een maat voor de hoeveelheid UV-straling die de aarde bereikt. Hoe hoger de zonkracht, hoe gemakkelijker je verbrandt. De zonkracht is afhankelijk van het uur van de dag (hoe hoger de zon aan de hemel staat hoe hoger), plaats (dichter bij de evenaar; dan hoger, in de bergen ook hoger). Bij bewolking is de zonkracht minder. Zonkracht wordt aangegeven op een schaal van 0 tot 10. Waarbij grof gezegd tot zonkracht 4 je niet tot niet snel verbrand, tussen de 5-6 snel verbrand en vanaf 7 heel erg snel verbrand. Dit is natuurlijk ook afhankelijk van je huidtype, maar je kunt dit als richtlijn nemen.”
