Kaalheid wordt gezien als een typisch mannenprobleem, maar dat is het niet. Ook vrouwen, ruim vier op de tien om precies te zijn, kunnen hun haren verliezen. De psychische impact daarvan wordt volgens dermatoloog Petra Dikrama flink onderschat. “In mijn praktijk worden heel wat tranen gelaten.”
Vrouwen met haarziektes gaan je aan het hart. Waarom?
“Vrouwen met haarproblemen gaan me inderdaad aan het hart, omdat het een ontzettend grote impact op de kwaliteit van hun leven kan hebben. Ons haar is een belangrijk onderdeel van ons uiterlijk. Mijn interesse in haarziekten werd aangewakkerd toen ik ruim tien jaar geleden op een congres in Amerika was en een lezing over microscopisch onderzoek bij haarziekten bijwoonde. Het bijzondere is dat de microscoop die hiervoor gebruikt wordt – een dermatoscoop of trichoscoop – al tijdenlang gebruikt werd voor onderzoek van de huid, maar toen in Nederland nog niet om haarproblemen mee te onderzoeken. Ik was dus meteen enthousiast, want een microscoop gebruiken is pijnloos, snel en het geeft een schat aan informatie. Zo ben ik de microscoop ook voor haarziekten gaan gebruiken. Nu leid ik binnen het Erasmus MC andere dermatologen in opleiding hierin op.”
Zijn er dan zo weinig artsen die zich hiermee bezighouden?
“Er is inderdaad maar een beperkt aantal artsen die er echt goed verstand van heeft. Het is ook ingewikkeld, want er zijn veel verschillende haarziekten en in de huisartsenopleiding komt het bijvoorbeeld nauwelijks aan bod. Daar komt nog bij dat ook de psychische impact vaak groot is bij deze vrouwen. In mijn praktijk worden heel wat tranen gelaten. Als arts moet je daar tegen kunnen. Sinds we trichoscopisch onderzoek doen, kunnen we makkelijker een diagnose stellen en het effect van therapie beter volgen. Met het blote oog zie je toch een stuk minder. We kunnen vrouwen met haarziekten nu beter helpen. Dat is positief. De vraag is zelfs zo toegenomen dat er de afgelopen jaren binnen het Erasmus MC twee haarpoli’s zijn geopend. Dat is uniek, want in andere ziekenhuizen vind je die niet.”
Hoeveel vrouwen krijgen last van kaalheid?
“Zoals ik al zei zijn er verschillende soorten haarziekten. Een van de meest voorkomende bij vrouwen is female pattern hair loss. Bij mannen noemen we dit alopecia androgenetica, oftewel de kaalheid waar vele mannen last van hebben. De inhammen bij mannen zijn daar het typische voorbeeld van. Zo’n 55 procent van de vrouwen rond de 80 jaar krijgt hiermee te maken, maar het kan ook al tijdens de kinderleeftijd optreden. Vrouwen verliezen hun haren wel anders dan mannen. Ze worden nooit écht kaal. Bij veel vrouwen wordt het haar vooral dunner en minder, waardoor je er makkelijker doorheen kunt kijken.”
Is ouder worden dan de belangrijkste oorzaak?
“Er zijn meerdere oorzaken. Soms zit het in de familie, dus erfelijkheid kan een rol spelen. Veroudering speelt zeker een rol. Kijk maar naar je eigen opa en oma: ook die hebben waarschijnlijk dunner en minder haar. Je haar veroudert in die zin met je mee, want je haren kunnen zich niet eeuwig vernieuwen en blijven groeien. Daarnaast zijn er allerlei haarziekten met verschillende oorzaken van haarverlies. Een bekende is bijvoorbeeld alopecia areata, waarbij je eigen afweersysteem je gezonde haren aanvalt. Alopecia is trouwens een ander woord voor kaalheid. En daar zijn dus meerdere varianten van.”
Zegt een haarziekte iets over je gezondheid?
“Meestal niet, maar er zijn natuurlijk uitzonderingen. Mensen met anorexia hebben vaak heel dun haar, omdat ze voedingsstoffen tekortkomen. Dan is het zeker een teken dat je gezondheid niet in orde is. Hetzelfde geldt voor mensen met een flink ijzertekort. Bij het overgrote deel van de vrouwen met haaruitval heeft dit gelukkig niets te maken met hun gezondheid. Als je er last van hebt, kan dat dus geen kwaad. Behandelen is dan voor je gezondheid niet noodzakelijk. Toch hopen veel vrouwen wel dat er wat tegen te doen is.”
Kun je haaruitval voorkomen op een natuurlijke manier?
“Gevarieerd en gezond eten is belangrijk. Je haar heeft voedingsstoffen nodig. Dus als je dit al doet, kun je niet heel veel meer doen. Er valt vaak wel winst te behalen in het verzorgen van je haar. Hitte is ontzettend slecht, dus als je je haar gaat stijlen met een tang van 180 graden, ben je het min of meer aan het verbranden. Föhnen is minder heet, dus dat is iets beter. Ook je haar heel strak dragen, zeker in combinatie met kunsthaar, kan haaruitval stimuleren. Als je daar lang genoeg mee doorgaat, kun je zelfs permanent haarverlies krijgen. Wist je dat kroeshaar het meest kwetsbaar is? Het krult namelijk omdat het zo dun is. Eigenlijk is het voor je haar het beste om het zo natuurlijk mogelijk te laten. Elke dag je haar wassen met shampoo is echt niet nodig en droogt het haar juist uit. Twee keer per week je haar wassen is voldoende. Ieder haartype is echter anders en heeft weer een andere verzorging nodig.”
We verliezen elke dag haren. Dus wanneer trek je dan aan de bel?
“Per dag verlies je inderdaad vijftig tot honderd haren. Dat is normaal. Maar als je langdurig bosjes haar in je borstel terugvindt, dan kan er meer aan de hand zijn. Het is goed om te weten dat dit ook door stress, een zwangerschap of ziek zijn kan komen. Dat zie ik de laatste tijd bij vrouwen die flink ziek zijn geweest door het coronavirus. Gelukkig is deze vorm van haaruitval maar tijdelijk. Het groeit gewoon weer terug en het is dus niet beschadigd. Als het haar na een halfjaar nog steeds uitvalt, dan kan er meer aan de hand zijn. Dit verder laten onderzoeken en behandelen kan dan zin hebben.”
Is behandeling altijd mogelijk?
“Elke haarziekte heeft een andere behandeling nodig. Dus dat hangt helemaal af van het type en in welk stadium het verkeert. Ik zie vrouwen het liefst zo vroeg mogelijk, om zo veel mogelijk van het haar te kunnen behouden. Er is medicatie om te slikken, om te injecteren en om te smeren, zoals minoxidil. Dit werkt bijvoorbeeld goed bij female pattern hair loss. Het vervelende is dat je veel geduld moet hebben voor je iets ziet of merkt, want haren groeien gemiddeld een centimeter per maand. Dat maakt dit proces vaak ook slopend. Je bent zo drie tot zes maanden verder voordat je weet óf het iets doet. Natuurlijk zijn er nog andere mogelijkheden, zoals het camoufleren van kale plekken met haarpoeder of speciale haarwerken.”
Moeten we ons echte haar niet gewoon meer omarmen?
“Het zou fijn zijn als vrouwen zichzelf mooi en goed vinden zoals ze zijn. Want natuurlijk, je bent veel meer dan je haar. Maar wie ben ik om te bepalen wat wel of niet goed is? Het zijn grotendeels ook de (social) media die het zogenaamde ideaalbeeld schetsen. Ik hoor weleens dat vrouwen met kaalheid aangekeken worden alsof ze chemotherapie krijgen. Dat is natuurlijk heel naar. Er zijn vrouwen die bewust kaal door het leven gaan en er is een groep die dat niet fijn vindt en zich schaamt. Juist voor die groep is het belangrijk dat ze zich gehoord voelen en geholpen worden. Wat je op social media ziet, helpt ook niet mee. Al die perfect gestylede en lange kapsels geven een vertekend beeld. Vaak zijn dit pruiken. Vandaag stijl, blond haar en de volgende dag een donkere bos krullen? Dat kán niet.”
Hoe doorbreken we dat onrealistische schoonheidsideaal?
“Net als bij de body-positivitybeweging hoop ik dat we er in de toekomst meer open over praten en onszelf durven te zijn. Ik vind alle vrouwen die ik help goed zoals ze zijn. We hoeven er niet allemaal hetzelfde uit te zien en niet iedere vrouw hoeft lang haar te hebben. Meer acceptatie begint ook bij meer bekendheid. Het zou goed zijn als er meer onderzoek wordt gedaan naar wat de beste behandeling is en dat er goede richtlijnen komen, zodat haarziekten sneller en beter worden herkend. Zodat ook de huisarts weet wanneer hij iemand moet doorverwijzen en vrouwen niet langer van het kastje naar de muur worden gestuurd.”
