Hoewel een zalfje je meestal van een onschuldige voetschimmel afhelpt, is er geen antwoord op twee opkomende schimmelsoorten. Ze zijn ziekteverwekkend en sterker dan standaard antischimmelmiddelen. Wat nu? Moeten we ons in Nederland zorgen maken? Microbioloog Ferry Hagen geeft antwoord én vertelt je hoe je schimmelinfecties kunt voorkomen.
Bij een wereldwijd schimmelcongres, dat plaatsvond in Nederland, kwamen de nieuwste ontwikkelingen over schimmels aan bod. Moeten we ons zorgen maken over deze ontwikkelingen? We vragen het aan microbioloog Ferry Hagen van het onderzoeksinstituut Westerdijk Fungal Biodiversity Institute in Utrecht.
Wat is er momenteel gaande?
Microbioloog Ferry Hagen: “Wereldwijd zijn er twee ziekteverwekkende schimmels in opkomst die bestand (resistent) zijn tegen standaard antischimmelmiddelen: Aspergillus fumigatus en Candida auris. De eerste schimmel ademen we continu in en uit, omdat hij overal in de lucht zit. Dit is niet erg, behalve als je immuunsysteem zwak is en je met een ziekte in het ziekenhuis belandt. Een onbehandelbare infectie ligt dan op de loer. Anders is het bij Candida auris: met name mensen op leeftijd en langdurige ziekenhuispatiënten zijn vatbaar. De kans is groot dat zij in een besmet ziekenhuis een infectie oplopen via een infuus of gewoon door een handdruk. Zowel antischimmel- als desinfectiemiddelen bieden dan amper uitkomst. Dit is vooral aan de orde in het buitenland, want in Nederland kennen we op dit moment geen besmette ziekenhuizen. Toch is het zorgelijk dat de schimmel ons in deze situaties te slim af is.”
Hoe komt het dat de schimmels resistent worden?
“Bij Aspergillus fumigatus komt dat doordat de chemische schimmelbestrijdingsmiddelen in de landbouw zeer veel lijken op de antischimmelmiddelen die gebruikt worden bij mensen. Als de schimmels op planten herhaaldelijk in aanraking komen met dit chemische middel, worden ze op den duur resistent. Loop je in een omgeving waar dit gebeurt, dan adem je mogelijk een resistente schimmel in. Ben je op een later moment ernstig verzwakt, dan word je vatbaar voor een schimmelinfectie. Die is dan vrijwel onbehandelbaar. Helaas weten we niet goed waar Candida auris voorkomt in het milieu, dus de oorzaak van resistentie in die schimmel is nog onbekend. Over het algemeen raken schimmels resistent doordat ze langdurig worden blootgesteld aan een te lage hoeveelheid antischimmelmiddel.”
Is de kans op een schimmeluitbraak in Nederland groot?
“Nee, die kans is relatief klein. Nederland heeft één voordeel: we zijn terughoudend in het voorschrijven van antimycotica (tegen schimmels) en antibiotica (tegen bacteriën) in vergelijking met andere landen. We hebben daarnaast ook een goed infectiepreventiesysteem. Met andere woorden: ziekenhuizen brengen al snel iemand in quarantaine als er mogelijk ernstige schimmels en bacteriën in het spel zijn. Daardoor is Candida auris nog altijd binnen de perken gebleven in Nederland. In het buitenland is dit een ander verhaal.”
Hoe weet je of je schimmelinfecties hebt van één van deze soorten?
“Je herkent deze schimmelinfecties zelf niet, want daar ben je dan al te ziek voor. Waarschijnlijk is het zelfs zo dat je bij constatering al op de intensive care ligt. In Nederland kijken specialisten meteen naar de kans op een schimmelinfectie als iemand met een bepaald ziektebeeld het ziekenhuis binnenkomt. Er wordt bloed afgenomen en op die manier is snel duidelijk of je een schimmelinfectie hebt. Is dat het geval, dan vinden er vervolgstappen plaats.”
Hoe voorkom je een schimmelinfectie van één van deze soorten?
“In principe gaat het puur om hygiëne. Bij Candida auris weten we dat het van persoon A naar persoon B gaat via, bijvoorbeeld, de handen. Als de medewerkers én het bezoek in een ziekenhuis geen handen wassen, is de kans op overname groot. Denk aan alles waardoor contact met een ander plaatsvindt: deurklinken, handen en bedden. Ook bij onschuldige schimmels als een voetschimmel en zwemmerseczeem speelt hygiëne een zeer belangrijke rol.”
Gaan we in de toekomst nog meer horen over de schimmelresistentie?
“Absoluut. Eens in de drie jaar vindt het wereldwijde schimmelcongres plaats en tussendoor zijn er ook genoeg bijeenkomsten waarbij we diep op de ontwikkelingen ingaan. Begin juli presenteerden onderzoekers diverse potentiële antischimmelmiddelen. Ik hoop dat we over zo’n tien jaar kunnen zeggen dat er twee daarvan in staat zijn alle schimmels te doden. Ons doel is in ieder geval om de schimmel te slim af te zijn. Of dat gaat lukken? Ik heb er alle vertrouwen in, maar de tijd zal het leren.”
