Onze poep is goud waard. Het is zelfs van onschatbare waarde voor het eten dat we telen, aldus Fides Lapidaire. Eén probleem: we vinden poep vies … Maar als we dat veranderen, kunnen we grote wereldproblemen oplossen. Fides roept op: “Geef jouw poep terug aan de aarde: give a shit!”
Poep is vies. Je kijkt liever niet achterom als je op de wc zit en spoelt het zo snel mogelijk weg. Opgeruimd staat netjes. Of heb ik het nu vooral over mezelf? Vandaag spreek ik Fides Lapidaire. Een ‘pooptrooper’. Een vrouw die in haar foodtruck Broodje Poep eten serveert met ingrediënten die zijn geteeld dankzij compost van menselijke poep en plas.
José: “Ik ben opgevoed met de overtuiging dat poep vies is. Jij ook?”
Fides: “Ja natuurlijk! Maar een paar jaar geleden veranderde dat. Ik deed toen een landbouwproject met boeren over innovatie van de landbouw. Een van hen zei: ‘Fides, ik wil het liefst dat je elke dag een emmertje goede poep voor me meeneemt, dat zou pas echt helpen.’ Het zette me aan het denken. Toen las ik het boek Vierduizend jaar kringlooplandbouw, dat was de ommekeer. Hierin wordt omschreven hoe percelen in China vierduizend jaar lang gebruikt worden en toch vruchtbaar blijven. Een belangrijk onderdeel in die kringlooplandbouw is het gebruik van menselijke poep voor de bodem. Deze poep wordt in terracotta potten opgehaald en bewaard. Daarna wordt het gecomposteerd en teruggeven aan de aarde. ‘Nachtaarde’ wordt het genoemd. Het boek kantelde mijn ideeën over het gebruik van poep, maar ook over wat ontlasting is. Het was dus geen afval, iets wat ik mijn hele leven had gedacht. Voor deze mensen was het iets waardevols. Na een diner ging je bij je gastheer naar het toilet; als dank voor het eten schonk je hem jouw ontlasting. Dat kon weer gebruikt worden als compost voor goede gewassen en lekker eten.”
José: “Je mening over poep veranderde, maar ook je mening over afval.”
Fides: “Klopt. Afval bestaat niet. Afval bestaat uit grondstoffen. En grondstoffen zijn waardevol. Altijd.”
José: “Wat gebeurt er nu met onze ontlasting?”
Fides: “Dat wordt met drinkwater weggespoeld en gaat via het riool naar een waterzuiveringsbedrijf. In het zuiveringsproces worden alle reststoffen slib. Omdat daar ook zware metalen bij zitten, is het niet meer veilig voor de landbouw. Daarom wordt in Nederland alles verbrand.”
José: “Poep moet zo snel mogelijk weg. Het wordt verbrand, met alle uitstoot van dien.”
Fides: “Klopt. Terwijl het ook gebruikt kan worden als grondstof, net als in China. Toen ik me realiseerde dat wij allemaal, dag in, dag uit, grondstoffen vernietigen, ging er een luik in mijn hoofd open. Ik had het gevoel dat ik een schat vond. Een oplossing voor heel veel problemen ligt gewoon in je wc! Onze eigen poep gebruiken zorgt ervoor dat we geen kunstmest hoeven te gebruiken en geen kunstmest hoeven te produceren. Het zorgt voor een gezondere bodem en we besparen een heleboel schoon drinkwater. En dat is nog maar het begin van de issues die we kunnen oplossen met onze eigen poep. Maar omdat het zo’n taboe is, praten we er niet over. Of misschien is het nog banaler; we zijn simpelweg vergeten wat de waarde is van onze poep.”
José: “Waarom zien we poep als afval?”
Fides: “We hebben in Europa een trauma opgelopen met ontlasting. Door de open riolen in de middeleeuwen was de hygiëne zeer slecht. De poepbacteriën in de riolen werden door ratten overgebracht op mensen. Het zorgde voor massale sterfte, een derde van de bevolking overleed aan de pest. Een ramp. In de negentiende eeuw braken door slechte hygiëne ziektes uit als cholera en tyfus. Logisch dat we ontlasting gingen zien als ziekmakend. De riolering was dus een uitvinding van wereldklasse, het redde levens. Geweldig natuurlijk. Maar dat wil niet zeggen dat de oplossing voor een hygiëneprobleem van twee eeuwen geleden werkt voor de problemen van nu.”
José: “Even terug naar het begin: wat deden de eerste boeren met menselijke poep?”
Fides: “Opsparen en verwerken tot compost. Net als dierlijke ontlasting mest is, is menselijke ontlasting compost. Beide kun je vermengen met stro en ander plantaardig afval. Dat wordt humus en dat gebruik je om de bodem vruchtbaar te maken.”
José: “Toen we poep gingen zien als afval, verdween het besef dat menselijke compost ook waardevol kan zijn.”
Fides: “Ja. Wereldwijd is er genoeg om onze bodems vruchtbaar te maken, maar we gebruiken het niet.”
José: “We hebben onze eigen poep uit de voedselkringloop gesloopt, maar we gebruiken toch wel mest van dieren?”
Fides: “Wereldwijd wordt mest vervangen door kunstmest, zelfs in Nederland, waar een mestoverschot is. Dat heeft allerlei redenen, zo is kunstmest bijzonder goedkoop.”
José: “Door het gebruik van kunstmest werken we ons langzaam maar zeker flink in de problemen.”
Fides: “Ja. Kunstmest is na de Tweede Wereldoorlog uitgevonden en leek een wondermiddel. Voor een wereld die herstelde van oorlog en honger was het geweldig dat de landbouwopbrengst toenam met kunstmest. De stikstof in kunstmest werkt namelijk als speed voor sommige planten. Ze krijgen een flinke groeispurt. Inmiddels kennen we ook de nadelen van kunstmest. Zo wordt de biodiversiteit minder, het bodemleven neemt af en de bodem verarmt. Er is wereldwijd sprake van verwoestijning. Ook in ons land. We zien groene velden, maar het zijn groene woestijnen, want de grond eronder is verarmd.”
José: “Kunstmest klinkt vruchtbaar, maar doet het tegenovergestelde?”
Fides: “Ja, de hoofdbestanddelen van kunstmest zijn stikstof, fosfaat en kalium. Dat verarmt de bodem, omdat dit niet alle nutriënten zijn die de bodem nodig heeft om op lange termijn gezond te blijven. Het is de wet van het minimale; het bevat alleen het hoognodige voor de plant. Ik vergelijk het met witbrood: heel lekker, maar je kunt er geen marathon op lopen. We vragen de bodem om een marathon te lopen, maar we geven het witbrood. Als je uitzoomt en bekijkt wat het wereldwijde effect is, schrik je. We hebben ons als mensheid overgeleverd aan het gebruik van kunstmest, terwijl het langzaam maar zeker onze bodems steeds verder uitput. Hierdoor wordt de voedselproductie steeds moeilijker en bevatten onze gewassen steeds minder voedingsstoffen.”
José: “Kunstmest is niet zo goed als echte compost. Het is niet ‘the real thing?’”
Fides: “Nee! Wij zijn geneigd alleen te kijken naar de planten en de bomen boven de grond. Maar iedereen die een moestuin heeft, weet dat die alleen groeien op een goede bodem. Als mens hebben we mineralen en vitaminen nodig om te leven. En bijna al die vitaminen en mineralen halen we uit de planten en vruchten die we eten. Indirect zijn wij dus net zo afhankelijk van die bodem als een appelboom of kolen op een veld. En dan kom je dus terug bij de vraag: hoe maken we die bodem gezond en vruchtbaar? Kunstmest verarmt de bodem, terwijl compost van menselijke poep en plas bijna alle nutriënten en micro-organismes bevat. Het zorgt voor een goede bodemhumus. Sterker nog, het is gemáákt voor die taak. Elk mens produceert elke dag goede poep. Maar tja, dat spoelen we weg. En daarna kopen we weer nieuwe kunstmest. Ik wil iedereen laten zien dat ze een schat hebben.”
José: “En dat doe je letterlijk, je trekt met een foodtruck met een droogtoilet langs festivals en evenementen. Daar mogen mensen op de wc hun poep doneren. Als dank krijgen ze korting op een lekker belegd broodje bij de foodtruck.”
Fides: “Ja. Jouw poep heeft waarde. Echt. Omdat je de aarde hebt terugbetaalt met poep, krijg jij iets van waarde terug. Korting op een lekker broodje! Zo wordt de waarde tastbaar.”
José: “‘Let’s give a shit!’”
Fides: “Ja, dat is mijn slogan. Give a shit. Letterlijk en figuurlijk. Geef jouw poep terug aan de aarde: give a shit! Stop het gebruik van kunstmest, we putten de aarde uit: give a shit! Strijd voor een vruchtbare bodem: give a shit! Poep als waardevol zien gaat dus verder dan alleen denken over de landbouw en de bodem. Het gaat ook over het oneindig nemen, nemen en nemen van de grondstoffen die de aarde voortbrengt. Ik wil dat ons brein de switch maakt dat je iets kunt teruggeven.”
Foto door: Joshua Rood
