Als hoogsensitief persoon (HSP) kun je een boel onontdekte talenten hebben. Achter veel valkuilen, zoals perfectionisme, schuilen namelijk hele positieve eigenschappen. Expert in hoogsensitiviteit Esther Bergsma geeft tips hoe je als hooggevoelig persoon van je valkuil je kracht maakt.
Wat is hoogsensitiviteit?
Zoals we al eerder in dit artikel schreven is hoogsensitiviteit een karaktereigenschap die zo’n vijftien tot twintig procent van de bevolking bezit. Wie hoogsensitief is, vangt meer informatie op uit zijn of haar omgeving. Daarnaast verwerken hoogsensitieve personen informatie diepgaander. Dat houdt in dat ze meer en intensiever nadenken om al die prikkels een plekje te geven in hun brein. Deze eigenschap heeft zowel voor- als nadelen. Esther Bergsma vertelt wat de belangrijkste valkuilen zijn en het talent wat hieronder schuilt.
Valkuil 1: Perfectionistisch zijn als HSP
Esther: “Veel hoogsensitieve personen zijn perfectionistisch. Doordat ze meer details zien, vallen foutjes hen sneller op en willen ze graag dat alles tot in de puntjes verzorgd is. Je kunt je voorstellen dat dit veel energie kan slurpen. Als HSP ben je van nature geneigd om té lang door te werken aan een project, in plaats van genoegen te nemen met wat goed is. Perfectionisme gaat vaak samen met faalangst: de angst om het niet goed genoeg te doen. Je kunt daardoor de neiging hebben maar door en door te werken aan een project, om het zo perfect mogelijk te maken. Juist als HSP heb je ook je rust nodig omdat je meer prikkels te verwerken hebt. Dat almaar door en doorgaan is dus niet altijd een gezonde gewoonte.”
Verborgen talent: aandacht voor details
“Het talent dat hieronder schuilt is dat je veel aandacht hebt voor details. Het is voor collega’s heel fijn om iemand in het team te hebben die alles eruit wil halen wat erin zit. Een werkgever kan veel profijt hebben van een werknemer die dingen signaleert die anderen niet opvallen. Het is dus ook heel fijn om iemand te hebben die op deze details let. Maar laat dit talent niet in het extreme schieten. Dat kost te veel tijd en energie.”
Tip: “Perfectionisme komt dus voort uit het talent om oog te hebben voor details. Merk je echter dat je hierin te ver doorschiet? Bewustwording is de eerste stap. Gebruik de 80/20 regel. Dat houdt in: wanneer je signaleert dat je werk op 80 procent zit, stop dan. Die laatste 20 procent kost namelijk nog eens 80 procent extra van je energie en tijd.”
Valkuil 2: Besluiteloos zijn als HSP
“Veel hoogsensitieve personen ervaren een vorm van besluiteloosheid. Ze kunnen eindeloos analyseren wat het best mogelijke scenario is voor ze een keuze maken, soms tot grote frustratie van hun omgeving. ‘Maak toch eens een keuze’, kunnen HSP dan terugkrijgen. De neiging kan ontstaan om zichzelf onder druk te zetten om sneller beslissingen te nemen. Op die manier drukken ze hun eigenlijke talent weg. Terwijl: als je doorhebt dat achter deze valkuil een belangrijk talent ligt verscholen, je erachter komt dat dit talent eigenlijk heel handig is.”
“Stel dat er een voorstel word gedaan in de vergadering. Je leidinggevende vertelt jou en je collega’s het nieuwe focuspunt en vraagt of iemand ideeën heeft. Als hoogsensitief persoon kun je dan merken dat er wel ideeën in je hoofd zitten, maar dat die er niet uit komen. De beslissing in je team wordt genomen en een dag later kom jij ineens op allerlei ideeën. Je realiseert je allerlei punten die nog belangrijk zijn, maar waar geen rekening mee is gehouden.”
“Een ander voorbeeld kan zijn dat je partner zegt: “We gaan dit weekend erop uit! Pak je koffer. Zullen we naar Amsterdam of Rotterdam gaan?” Op zo’n moment kan het voor een HSP lastig zijn om die afweging te maken. Er zijn zo veel afwegingen te maken dat je dat niet binnen een paar minuten op een rijtje hebt. De rest van de wereld draait door en anderen maken wel snel beslissingen. Ze verwachten vaak van je dat je enthousiast reageert of dat je gelijk een visie geeft op het project. Het kan voelen als een enorme last dat jij niet direct een besluit kunt nemen of je mening kunt uiten. Er kunnen ook snel misverstanden ontstaan hierdoor. Mensen kunnen denken dat je niet enthousiast bent. De omgeving van de HSP reageert niet altijd met begrip in zo’n situatie, doordat ze het niet altijd begrijpen.”
Verborgen talent: weloverwogen beslissingen nemen
“Het talent wat hieronder schuilt is dat je weloverwogen beslissingen neemt. Je kunt een vraagstuk vanuit verschillende invalshoeken bekijken. Op je werk en in je gezin is dat heel waardevol. Mits je jezelf de tijd gunt om een situatie van meerdere kanten te bekijken, in plaats van jezelf dwingen sneller te reageren.”
Tip: “Je kunt dit oplossen door op het moment zelf aan te geven: ‘Ik merk dat ik wel iets zinnigs hierover te zeggen heb, maar dat het er nu nog niet uit komt. Ik zou hier graag later op terugkomen.’ Kortom: geef jezelf meer bedenktijd.”
Valkuil 3: Overspoeld worden door andermans emoties als
“Deze valkuil wordt veel genoemd door hoogsensitieve personen. Ze nemen soms zo sterk de emoties van anderen waardoor het voelt alsof ze van henzelf zijn. Dat kan zo overweldigend zijn dat ze niet meer goed functioneren. Een niet-hoogsensitief persoon zegt dan bijvoorbeeld tegen een HSP: ‘Je trekt je alles ook veel te veel aan. Reageer niet zo overemotioneel. Overdrijf niet zo.’ Waardoor een hoogsensitief persoon het zichzelf ook nog erger kwalijk kan nemen dat hij telkens emoties overneemt. Is een hoogsensitief persoon met één persoon, dan is het vaak nog te doen. Maar wanneer een HSP met meerdere personen in een ruimte is, wordt het al gauw te veel, denk aan verjaardagen. Ook onderlinge ruzies kunnen erg hard binnenkomen. Een slechte sfeer op het werk is één van de grootste factoren waardoor hoogsensitieve personen niet goed functioneren op hun werk.”
Verborgen talent: een goed inlevingsvermogen
“Het voordeel van deze eigenschap is dat je anderen goed kunt aanvoelen. De empathie bij een hoogsensitief persoon is sterker ontwikkeld. Je voelt de emoties van een ander als het ware als die van jezelf en snapt goed het perspectief van anderen. Empathie kun je onderscheiden in twee soorten: affectieve empathie en cognitieve empathie. Affectieve empathie betekent dat je emoties van anderen kunt aanvoelen. Cognitieve empathie betekent dat je de belevingswereld van de ander goed kunt begrijpen. Bij de hoogsensitieve persoon zijn beide beter ontwikkeld. Dat zien we ook terug in breinscans.”
“Dit is dus ook een belangrijk talent van de hoogsensitieve persoon. Als professional (bijvoorbeeld tekstschrijver, makelaar of coach of arts) is het heel erg fijn om echt te snappen hoe je patiënt of klant iets voelt en hoe je daarnaar kijkt. Je bent daardoor veel beter instaat om een product of dienst te leveren dat goed bij de wens van de ander past.”
Tip 1: “Blijf niet te lang in een situatie hangen waarin je anderen aanvoelt. Vraag niet te veel van jezelf. Het is een mooi talent, maar kost ook veel energie. Als je te lang in die situatie blijft, raakt je hoe dan ook overspoeld. Veel mensen storten hun levensverhaal uit op een HSP, omdat ze zo goed luisteren. Dat levert vaak diepe vriendschappen op. Maar dit kun niet urenlang volhouden. Probeer situaties zo in te richten dat je dit talent kunt inzetten, maar dat je niet te lang in zo’n situatie blijft. Anders eindig je als een halve zombie die het gesprek niet meer volgt.”
Tip 2: “Zet dit talent bewust in. Kies aan wie je energie geeft en wanneer. Als je je bewust bent van dit talent, kun je hem ook bewuster en beter inzetten. Je kunt informatie opvangen, zoals dat iemand niet goed in zijn vel zit, om vervolgens niets met deze informatie te doen. Maak hierin duidelijke afwegingen. Iedereen heeft een beperkte hoeveelheid energie. Als HSP heb je nog minder energie, doordat je meer opvangt. Dat betekent dat je zuiniger moet zijn met je energiepotje. Je kunt doorgaan tot het op is, maar je kunt ook bewust kiezen wat je wel en niet doet. Hierdoor zul je merken dat je je minder uitgeput voelt.”
Valkuil 4: Zelfkritiek
“HSP kunnen erg streng zijn voor zichzelf. Gedachtes als: ‘Waarom heb je dit nou weer gedaan?’ of: ‘Wat dom dat je zo hebt gereageerd.’ Deze negatieve gedachtes kunnen je klein houden. Ze kunnen een rem vormen op je persoonlijke ontwikkeling en lerend vermogen. Door overmatige zelfkritiek kun je namelijk nieuwe situaties vermijden. Terwijl: wanneer je een nieuw vaardigheid in de smiezen krijgt, kan dat een enorme boost zijn voor je zelfvertrouwen.”
“In negatieve situaties functioneren hoogsensitieve personen slechter dan de gemiddelde mens. Terwijl ze in een positieve situatie vaak beter functioneren. Deze overmatige kritiek kan ook doorsijpelen richting anderen. Je hoge verwachtingen projecteer je niet alleen op jezelf, maar ook op je omgeving. Je ziet sneller waar verbeterpunten liggen, en hierdoor kun je minder tevreden zijn met het resultaat. Anderen kunnen zich ook tekort voelen schieten aan jouw hoge standaarden. Die kritiek laat je vaak onbewust voelen richting je omgeving. Andere mensen kunnen je dus soms ook als ‘streng’ ervaren of je zelfs vermijden.”
Verborgen talent: zelfreflectie
“Zelfreflectie werkt beide kanten op. Het zorgt ervoor dat je alert bent op hoe dingen effectiever kunnen en verbeterd kunnen worden. Je bent scherp op je eigen rol. Wanneer je dit als talent weet in te zetten, leer je erg snel nieuwe vaardigheden. Dan gaat je persoonlijke ontwikkeling razendsnel. Je ziet namelijk al gauw waar je jezelf kunt verbeteren en hoe. Dat is waarschijnlijk de reden dat coaching en interventies goed werken bij HSP.”
Tip: “Deze valkuil is lastiger te doorbreken. Wanneer zelfkritiek erg aanwezig is, heb je vaak een lage eigenwaarde. In dat geval is het verstandig om professionele hulp in te schakelen.”
Valkuil 5: Je voor alles verantwoordelijk voelen
“Deze valkuil en bijbehorend talent wordt door de meeste hoogsensitieve personen sterk ervaren. Je kunt je soms zo loyaal voelen dat je geen rust kunt nemen. Als je je verantwoordelijk voelt voor alles en iedereen, kan dit resulteren in vermoeidheid of zelfs een burn-out. Je put je lichaam dan uit door dit talent. Veel HSP’s ervaren overmatige vermoeidheid. Ze denken vaak dat het komt doordat ze zoveel prikkels opvangen. In feite komt het eerder doordat zij zichzelf geen rust en hersteltijd gunnen. Ze zien alles wat er moet gebeuren op allerlei vlakken in hun leven. Ze hebben het idee dat zij dit allemaal maar op moeten lossen. Als hoogsensitieve personen aangeven erg vermoeid te zijn, dan blijkt er vaak een overtuiging te liggen dat ze vinden dat ze voor heel veel dingen verantwoordelijk zijn.
“Als je bovendien werk van anderen overneemt, of te snel oppakt, gaan mensen er (onbewust) vanuit dat jij het klusje klaart. Sommige mensen kunnen zelfs misbruik maken van je loyaliteit. In andere gevallen ervaren mensen het als bemoeienis. Alsof een HSP het toch altijd ‘beter weet’. Zo kan de neiging ontstaan er niet eens aan te beginnen en het een hoogsensitief persoon te laten doen.”
Verborgen talent: een sterk verantwoordelijkheidsgevoel
“Je overziet wat er moet gebeuren en voelt hierin een sterke verantwoordelijkheid een bijdrage te leveren. Dat is één van de redenen om een HSP aan te nemen als werknemer. Een hoogsensitief persoon zorgt er al gauw voor dat de projecten af komen. Ook als zelfstandig ondernemer is deze eigenschap handig. Maar het moet niet doorschieten en ten koste gaan van je gezondheid en welzijn.
Tip: Vraag je af wat belangrijk is voor jou. Stel duidelijke prioriteiten. Voor de dingen die jij belangrijk vindt, mag je je best verantwoordelijk voelen. Bepaal tot hoe ver je wilt gaan. Wil je aan het einde van de dag nog 30 procent van je energie overhouden voor jezelf? Bedenk je dan waar je de overige 70 procent dan aan besteedt. Een goede dag- en weekplanning zorgt daarbij ervoor dat je goed kunt prioriteren. Plan daarbij ook voldoende rust- en herstelmomenten. Laat je energievoorraad niet volledig leeglopen, maar houd voldoende over voor jezelf. Pas wanneer jij lekker in je vel zit, kun je anderen goed helpen.”
Wil je meer weten? Het boek Gelukkig Hoogsensitief van Esther Bergsma legt uit hoe je je talenten als HSP beter kunt inzetten.
Volg ons ook op Instagram, Facebook en TikTok. Ook leuk: neem een kijkje in het magazine en schrijf je in voor de nieuwsbrief.
