Je wéét dat iemand ziek is geweest of een sterfgeval heeft meegemaakt. Toch houd jij je kaken stijf op elkaar. Het is lastig om een gesprek te starten over iets naars en persoonlijks. Wat moet je zeggen? Is zo’n gesprek nodig? gezondNU vraagt het Jean-Pierre van de Ven, psycholoog en verbonden aan Korrelatie en Fonds Psychische Gezondheid.
Iedereen kent wel zo’n situatie: opeens zie je haar staan bij de groenteafdeling, een vage bekende van je. Ze heeft net haar moeder verloren of je hebt via via gehoord dat ze kanker heeft. Eigenlijk wil je naar haar toe gaan, haar vertellen dat je met haar meeleeft. Maar dat doe je niet. Je loopt door, alsof je haar niet hebt gezien. Waarom vinden we het zo moeilijk om hierover te beginnen?
Pijnlijke situatie ontwijken
Volgens psycholoog Jean-Pierre van de Ven weten we gewoon niet goed wat we in zo’n situatie moeten doen. “Je voelt je machteloos en vermijdt een pijnlijke situatie voor jezelf en voor de ander. Vermijden is een veelgebruikte manier om ergens mee om te gaan. Het hoort ook wel bij deze tijd, want we moeten van onszelf veel goed doen. Fouten maken zien we als persoonlijk falen. We vinden het onprettig om ons onhandig te voelen, dan schiet je tekort. Door iemand niet aan te spreken vermijd je eigenlijk je eigen onkunde.”
Maar is het wel nodig om dat gesprek aan te gaan? Van de Ven vindt van wel. “Mensen vinden het prettig om te weten dat jij aan ze denkt. Het maakt ook niet uit of je nu in de supermarkt staat of op een verjaardag bent: het gesprek beginnen kan altijd. Natuurlijk zit de ander er ook niet altijd op te wachten, maar dat is geen reden om het gesprek dus ook maar niet te starten. Eigenlijk moet je gewoon altijd dit gesprek aangaan.”
Beleefdheid zelf uitvinden
Hoe is onze onkunde te verklaren? “Voor dit soort situaties bestaan geen voorgeschreven regels of beleefdheidsvormen”, legt Van de Ven uit. “Eerder kon je dit misschien nog leren bij clubs of kerken, maar daar zijn we minder aan gebonden. De maatschappij wordt steeds meer individualistisch. Beleefdheid moet je nu zelf uitvinden, bij de één gaat dat wat beter dan bij de ander. Met dit soort situaties merk je dat.”
Van de Ven heeft wel een bittere troost voor degene die het lastig vindt. “Naarmate je ouder wordt, wordt het vaak makkelijker om zoiets ter sprake te brengen. Omdat je zelf de gebeurtenissen hebt meegemaakt, of omdat het meer om je heen gebeurt. Als je jong bent is bijvoorbeeld de dood nog abstract, als je daar opeens mee wordt geconfronteerd. Je bent nog niet bezig met het einde, dat maakt zo’n gesprek ook nog lastiger.”
Zo begin je het gesprek
Dus hoe pak je het de volgende keer goed aan? Van de Ven geeft tips:
1. Spreek jezelf toe. “Trek je betere ‘ik’ naar de voorgrond. Vertrouw er op dat je er wel uit komt. Het is goed om het gesprek aan te gaan.”
2. Houd het simpel. “Draai er niet om heen, maak duidelijk wat je komt doen. Zeg dat je gehoord hebt van de gebeurtenis en bijvoorbeeld wilt condoleren. Vraag hoe het met de ander gaat, meer hoeft het niet te zijn.”
3. Geef geen advies. “Als iemand net is overleden hoef je niet te zeggen: ‘Kop op, het leven gaat door.’ Bij recente gebeurtenissen zitten mensen daar vaak helemaal niet op te wachten.”
4. Het gaat om de ander, niet om jou. “Mensen zijn geneigd om hun eigen verhaal te delen als hen iets soortgelijks is overkomen. ‘Ik weet nog hoe verschrikkelijk het was, toen bij mij…’ Niet doen, het gaat nu om de ander.”
Heb je zelfs iets erg meegemaakt en behoefte aan hulp? Via Korrelatie kun je anoniem met een professionele hulpverlener praten.
