Ouderdomsziekten bestaan eigenlijk niet, stelt arts en verouderingswetenschapper David van Bodegom. Een belangrijke boosdoener voor het aftakelen is niet ouderdom, maar gebrek aan beweging. Tot zover het slechte nieuws. Het goede nieuws is dat je je tien jaar jonger kunt voelen. Niet door naar de sportschool te gaan, maar door vijf keer per week een half uur te wandelen.
Welke sporten zijn nou het beste voor je conditie?
David van Bodegom, arts en verouderingswetenschapper aan de Leyden Academy: “Mensen denken bij sport altijd dat ze moeten gaan bewegen als een Olympiër. Hoe meer, hoe harder, hoe beter. Maar als het om je gezondheid gaat, ben je helemaal niet beter af als Olympiër. Het gaat niet om het presteren, het gaat om het bewegen. En, álles is beweging. Ook tandenpoetsen. Puur vanuit het oogpunt van gezondheid is het beter om vijf dagen per week te wandelen dan drie keer per week naar de sportschool te gaan. Voor je lijf is het belangrijker dat je elke dag beweegt dan dat je af en toe een sportieve topprestatie neerzet. Het zijn die vele kleine beetje die het verschil maken. Mensen met een zittend beroep doen er om die reden goed aan heel regelmatig even op te staan. Het gaat erom die je die inactiviteit doorbreekt en dat kan ook door een kop koffie te halen.”
Ben je ooit te oud om te sporten?
“Nee. Er zijn honderdjarigen die nog de marathon lopen. Er is veel mogelijk. Nou is een marathon niet voor iedereen weggelegd. En natuurlijk lever je wel in de loop der jaren wel iets van je spierkracht en conditie in. Maar niet alles wat je inlevert, heeft te maken met natuurlijke veroudering. Het gekke is alleen dat we veel van die teruggang voor lief nemen. Als je je hele werkzame leven veertig uur per week achter een bureau hebt gezeten, dan vinden we het normaal dat je – zo tegen de tijd dat je met pensioen gaat – een buikje hebt. Dat dat buikje het risico op hart- en vaatziekte en diabetes vergroot, nemen we ook op de koop toe. ‘Het hoort bij het ouder worden’, zeggen mensen dan. Maar dat is niet zo.”
Waarom is een buikje niet normaal?
“Ik heb onderzoek gedaan onder Afrikaanse mensen op het platteland. Die zijn tot op hoge leeftijd lichamelijk actief als boer, omdat ze anders niets te eten hebben en onder die mensen komt nauwelijks diabetes voor en ook vrijwel geen hart- en vaatziekte. Veel van onze westerse ‘ziekten’ zijn in feite geen ouderdomskwalen, maar leefstijl gerelateerde aandoeningen. Inactiviteit is één van de redenen waarom we in Nederland een miljoen mensen met diabetes hebben en de helft van de Nederlanders aan overgewicht lijdt en dus vaak een buikje heeft. Nogmaals: dit is geen pleidooi om als een gek te gaan sporten, wel om die inactiviteit te doorbreken. Een groot gedeelte van onze lichamelijke conditie en spierkracht is namelijk trainbaar. Er valt dus een hoop terug te winnen, ook als je dat allang kwijt bent en zelfs als je de zestig, zeventig of tachtig al gepasseerd bent.”
Waarom zou ik op mijn tachtigste nog gaan sporten?
“Veel ouderen slikken pilletjes tegen botontkalking of hoge bloeddruk. De vraag is echter of ze dat ook nodig hebben als ze in beweging komen. Ik ben wel een voorstander van het ‘ontpillen’ zodra dat kan. We weten dat beweging, impact op je botten, belangrijk is, ook als je al botontkalking hebt en dat dit je botten versterkt – ongeacht je leeftijd. We weten ook dat je vanaf je dertigste inboet qua bot- en spiermassa. Maar dat je die terugval kunt inperken als je in beweging komt. Daarnaast worden je longen en je hart sterker dankzij een actieve leefstijl. Bewegen beschermt je zelfs tegen dementie en verkleint de kans op depressie.”
Iedereen wil zich wel een paar jonger voelen: waarom staan we dan toch nog niet collectief op het sportveld?
“Ons lichaam gaat graag spaarzaam om met energie. Dus van nature komen we liever niet beweging. De keuze tussen zitten of staan is dan ook een eenvoudige. We zijn liever lui dan moe. Daarnaast wordt stilzitten ook beloond. Kinderen die wiebelen op hun stoel in de klas, worden als onrustig beschouwd en krijgen dat ook te horen van de juf of meester. Veel stilzitten is deels ook aangeleerd. Gelukkig rukken de statafels op in het onderwijs. Sommige kinderen leveren dankzij dat staan ook betere prestaties. Ze kunnen hun energie lekker kwijt, concentreren zich daardoor beter en halen zodoende betere cijfers.”
We zijn liever lui dan moe, hoe verleid je mensen dan toch om in beweging te komen?
“Recent onderzoek van Leyden Academy laat zien dat je helemaal geen professional nodig hebt om in beweging te komen én te blijven. Leyden Academy volgt een groep van 50-plussers, die samen vijf ochtenden per week een uur samen bewegen. Ze doen dat met een coach uit eigen gelederen. Iemand die bijvoorbeeld in het verleden gymleraar is geweest of veel met gesport heeft. De ouderen doen allerlei oefeningen, lopen rondjes om het veld. De invulling is ook een beetje afhankelijk van de expertise van de betreffende coach, maar eigenlijk maakt het niet uit wat je doet – als je maar in beweging komt. En dat doen deze senioren al meer dan zes jaar met succes. En waarom zijn deze mensen zo trouw? Omdat ze het gezellig hebben samen. Ze hebben plezier, vinden het leuk om samen te trainen en daarna nog een kop thee of koffie te drinken. Het is een lekker begin en geeft structuur aan de dag. Behalve het plezier dat mensen beleven aan deze senioren bootcamp, levert het bewegen hen ook meer gezondheid op. We hebben deze ouderen onderworpen aan een looptest. Mensen moeten dan laten zien hoeveel meter ze in zes minuten kunnen afleggen. Normaal leveren mensen vanaf hun veertigste elke jaar vijf meter in, maar deze mensen hebben er elk jaar twintig meter bijgekregen. Los van de conditie zien we ook dat deze mensen afvallen, dat ze minder of geen medicatie nodig hebben en dat ze zich ‘gewoon’ gelukkiger voelen.”
