Intermittent fasting, simpel gezegd vasten: iedereen lijkt het te doen. En of je nu een paar kilo’s wilt afvallen of minder en gezonder wilt eten, het zou in alle opzichten een goede keuze zijn en écht werken. Is intermittent fasting een goed idee als je diabetes hebt? Drie deskundigen geven antwoord.
Letterlijk vertaald betekent intermittent fasting ‘wisselend vasten’. Bij deze eetmethode kies je ervoor om op bepaalde uren of zelfs dagen te vasten, oftewel niet te eten. Dit kan op heel veel verschillende manieren. Je kunt bijvoorbeeld je ontbijt overslaan en alleen tussen 12.00 en 20.00 uur drie maaltijden eten. Vasten zou veel voordelen hebben. Het maakt je ten eerste bewuster van wat je eet. Je lichaam gaat je vetvoorraad aanspreken omdat je langere tijd niet eet, dus afvallen gaat makkelijker en er wordt gezegd dat je er bakken met energie voor terugkrijgt. Klinkt goed, maar werkt het ook als je diabetes type 2 hebt? We stellen drie vragen aan drie deskundigen.
Is vasten gezond als je diabetes hebt?
Yvonne Lemmers, diëtist en schrijver van het boek Grip op Koolhydraten: “Vasten is voor mensen met diabetes zeker een goed idee als je daarbij het aantal koolhydraatrijke eetmomenten beperkt. Door een langere periode niet te eten neemt de insulineresistentie af, het lichaam hoeft minder insuline aan te maken en komt toe aan de vetverbranding. Insuline is het enige hormoon dat vetten opslaat. Met een lagere insulinespiegel kun je eindelijk kilo’s verliezen omdat je lichaam zoals gezegd vet gaat verbranden. Je zult snel resultaat merken, niet alleen in gewicht. Denk aan niet meer de hele dag met eten bezig zijn, weer helder kunnen denken, beter slapen, rustig wakker worden zonder honger, minder zweten en beter tegen hitte en kou kunnen. Doordat de insulineresistentie afneemt, zal ook de medicatie aangepast moeten worden. Afbouwen kan heel snel gaan. Met als resultaat dat je misschien helemaal geen medicatie meer nodig hebt.”
Kim Brouwers, medewerker kennis en innovatie bij het Diabetes Fonds: “Er is onderzoek gedaan naar het effect van intermittent fasting bij mensen met diabetes type 2. Het lijkt er inderdaad op dat mensen hiermee gewicht kunnen verliezen, als dat het doel is, en betere bloedsuikerwaarden krijgen. Dit laatste komt niet door het vasten maar door het gewichtsverlies.”
Harriët Verkoelen, diëtist, diabetesverpleegkundige en schrijver van het boek Diabetes Overwinnen: “Intermittent fasting is in mijn ogen een gezonde manier van leven. Het helpt om te ervaren dat minder eten beter is en reset onder andere je stofwisseling. Dat is goed voor iedereen die last heeft van het metabool syndroom. Het metabool syndroom is een combinatie van meerdere lichamelijke problemen zoals hoge bloeddruk, te veel bloedvetten, te laag HDL-cholesterol en een verhoogde bloedsuikerspiegel. Veel mensen met diabetes type 2 hebben dit. Door een maaltijd uit te stellen of over te slaan, zul je makkelijker afvallen mits je weinig koolhydraten eet. Je lichaam gaat dan in ketose, een proces waarbij het lichaam vet als energiebron gaat gebruiken in plaats van koolhydraten. Als je diabetes hebt, is dit heel belangrijk omdat je door het verliezen van kilo’s weer gevoeliger wordt voor insuline. Intermittent fasting kan daarom zeker helpen om voorgoed van diabetes af te komen.”
Welke vorm van vasten is het beste bij diabetes?
Harriët Verkoelen: “Als je begint met vasten, is het vooral belangrijk om rustig op te bouwen. Begin daarom nooit te drastisch omdat je lichaam echt tijd nodig heeft om te wennen, zeker aan het minderen met koolhydraten. Er zijn ontzettend veel vormen van vasten, zoals prolonged fasting. Dan heb je het over dagen niet eten. Zelf heb ik dit ook geprobeerd, maar het lukte nog niet. Als je dit wilt doen als diabetes hebt, raad ik het aan om dit heel langzaam op te bouwen. De mildste variant van vasten is 12 uur niet eten en 12 uur wel. Zelfs vast ik gemiddeld 19 uur per dag en ik voel me daar goed bij. Kijk daarom goed wat voor jou werkt. Heb je moeite met ontbijten? Sla dit over en lunch met eiwitten en vetten. Dat is een goed begin.”
Yvonne Lemmers: “Luister vooral naar de signalen van je lichaam. In principe zijn alle vormen mogelijk, behalve als je diabetes type 1 hebt. Dan is regelmaat belangrijk. Verder ligt het maar net aan je eigen leef- en werksituatie. Sociaal gezien is een aantal dagen per week niet eten moeilijker dan bijvoorbeeld het ontbijt overslaan en gewoon een lunch en avondmaaltijd nuttigen. Zolang je als je eet zo min mogelijk koolhydraten eet, zet je een stap in de goede richting.”
Kim Brouwers: “Vanuit het Diabetes Fonds vinden wij dat er op dit moment nog te weinig onderzoek gedaan is om intermittent fasting, welke vorm dan ook, aan te raden bij diabetes. We wachten graag meer, grotere en langere studies af om hier een advies over te kunnen geven. De eerste resultaten op korte termijn zijn dus positief, maar op de lange termijn is nog niet bekend wat de gezondheidseffecten zijn. Mocht iemand toch willen starten met vasten dan raden wij aan om dit altijd in overleg met arts en diëtist te doen.”
Waar moet je op letten als je begint met vasten?
Kim Brouwers: “Wat heel belangrijk is, is dat je voldoende voedingsstoffen binnenkrijgt. Met intermittent fasting verander je namelijk niet je eetgewoonten, maar de momenten waarop je eet. Kijk daarom niet alleen naar de momenten waarop je eet, maar ook naar de producten die je kiest. Vraag hiervoor advies bij een diëtist. Bij diabetes type 1 kan vasten een te lage bloedsuiker, oftewel een hypo veroorzaken als de insulinedosering hier niet goed op is afgestemd. Dit kan leiden tot gevaarlijke situaties.”
Harriët Verkoelen: “Als je begint met vasten en het eten van minder koolhydraten, moet je al snel de medicatie aanpassen. Doe dat niet op eigen houtje. Zoals gezegd kun je je in het begin even niet lekker gaan voelen. Bovendien is vasten niet voor iedereen makkelijk vol te houden en het is daarom vooral belangrijk wat je doelstelling is. Ik zie het als een manier van leven en niet als iets wat je tijdelijk doet. Er zijn mensen die bijvoorbeeld per kwartaal een week niet eten, maar dat levert weinig succes op voor de lange termijn. Wordt vasten je nieuwe leefstijl, dan profiteer je er het meeste van.”
Yvonne Lemmers: “Als je diabetes hebt en wilt gaan vasten, is mijn advies om eerst een week of twee over te gaan op voeding met minder koolhydraten. Hierdoor dwing je je lichaam alvast om zijn eigen vetten te verbranden en heeft het tijd om te wennen. Deze overgang naar de vetverbranding kan de eerste weken wel met lichamelijke ongemakken gepaard gaan: de keto-griep. Je gaat bijvoorbeeld veel vocht verliezen en daarom is het belangrijk om extra zout binnen te krijgen. Doe extra zout op je ei, komkommer of neem bijvoorbeeld een lekkere kop bouillon. Zodra de honger in de ochtend minder wordt, kan langzaam het tijdstip van ontbijten uitgesteld worden. Als tegelijkertijd het laatste eetmoment steeds vroeger op de avond is, ontstaat er vanzelf een periode waarin meer dan 12 tot 15 uur niet gegeten wordt.”
Noot van de redactie: onderzoek uit 2021 van onder andere internist-endocrinoloog Liesbeth van Rossum laat zien dat er momenteel nog geen aanbevelingen kunnen worden gedaan over de inzet van intermittent fasting bij de behandeling van overgewicht en hieraan gerelateerde ziekten. Zo is het bijvoorbeeld nog onbekend hoe bepaalde medicijnen bij diabetes moeten worden aangepast, wat het effect is op botmassa en cognitieve processen en hoe intermittent fasting het beste kan worden op- en afgebouwd.
