Wie aan de zee denkt, kan niet meer om de plastic soep heen. Van al die grote stukken plastic blijven uiteindelijk slechts microplastics over. En die zitten niet alleen in het water, maar ook in je tandpasta, shampoo, het stof in je huis en de lucht die je inademt. Wat het effect is van al die microplastics op onze gezondheid? Ecotoxicoloog prof. Dick Vethaak beantwoord vijf vragen.
Wat zijn microplastics precies?
Ecotoxicoloog prof. Dick Vethaak: “Als grote stukken plastic bijvoorbeeld in zee belanden, dan vallen die na verloop van tijd uiteen in steeds kleinere deeltjes. Dat gebeurt onder invloed van onder meer zonlicht, verwering en de golfslag van het water. Wat uiteindelijk overblijft zijn microplastics: heel kleine onzichtbare plastic deeltjes.”
Waar zitten ze in?
“Je vindt ze overal. Ze komen vrij als de polymeerverf op de muur in je woonkamer begint te bladderen. Ze zitten in je kleding, in ons drinkwater, in ons huisstof. En er komen ook microplastics vrij als autobanden over het wegdek rijden en er slijtage optreedt. Er zijn zelfs microplastics gevonden in menselijke ontlasting, hoewel het hier gaat om wat grotere microplastics, die het lichaam zelf kan afvoeren. Voor zover we nu weten, zijn die over het algemeen tamelijk onschuldig.”
Hoe gevaarlijk zijn die nano- en microplastics?
“Dat weten we nog niet. Wat we wel weten is: hoe kleiner de deeltjes, hoe gevaarlijker ze over het algemeen zijn. We denken dat als ze maar klein genoeg zijn, ze ook je organen kunnen bereiken. Als dat het geval is, zou dat tot oxidatieve stress kunnen leiden. Er komen dan in je lichaam te veel vrije zuurstofradicalen vrij, die cellen kunnen beschadigen. Dit kan laaggradige ontstekingen in de hand werken, die vaak een voorbode zijn van allerlei ernstige ziektes. In dieronderzoek hebben we dat al kunnen aantonen.”
“Daarnaast: aan sommige plastics worden giftige stoffen toegevoegd, zoals weekmakers. Als die stoffen vrijkomen in het lichaam, weten we dat dit de gezondheid kan schaden. En met name de nanoplastics kunnen chemische verontreinigingen uit het milieu aan zich binden. Deze piepkleine plasticdeeltjes kunnen vervolgens die giftige stoffen door je lichaam transporteren naar bijvoorbeeld de longen en darmen.”
Is het zinloos om plastic uit je leven te bannen, omdat microplastics overal zijn?
“Nee, helemaal niet. Je hebt natuurlijk de milieuschade die grote stukken plastic veroorzaken. Dieren eten dat op, raken verzwakt of gaan eraan dood. En we weten dat plastic verpakkingen die om voedingsmiddelen zitten, effect kunnen hebben op onze eigen gezondheid. In sommige van die plastics zitten schadelijke stoffen die kunnen gaan lekken. Zo kunnen ze in je eten belanden en krijg je ze dan via je maaltijd binnen. Van meerdere stoffen weten we dat ze ronduit giftig zijn, anderen zijn berucht vanwege hun hormoonverstorende werking. Zo weinig mogelijk voedingsmiddelen in plastic verpakkingen kopen, is echt beter voor het milieu en je gezondheid.”
Stel, we stoppen massaal met plastic. Wanneer zijn dan al die kleine stukjes uit het milieu verdwenen?
“Dat duurt decennia of misschien nog wel langer. We zijn vanaf de jaren zestig massaal plastic gaan gebruiken en pas nu worden voorzichtig aan de effecten voor het milieu en mogelijk ook de mens duidelijk. Maar waarschijnlijk is elke vermindering al winst. Om de echte verandering te maken moeten we niet alleen meer inzicht krijgen in de gezondheidsrisico’s die microplastics met zich kunnen meebrengen, er moet eerst meer bewustwording komen. Pas daarna kunnen consumenten bewust kiezen om minder plastic te kopen. Maar de echte verandering komt pas van de grond als iedereen meedoet. Ook de producenten. De overheid. Alle neuzen moeten een kant op.”
