Koude handen en voeten, het hoort een beetje bij de winter. Maar bij sommige mensen zorgt de kou ervoor dat vingers lijkbleek worden. Soms verkleuren alle vingers en soms slechts één vingertop. Dan kan het zijn dat je te maken hebt met het syndroom van Raynaud.
Vooral in de puberteit kun je te maken krijgen met het fenomeen van Raynaud. Ook vrouwen blijken er meer last van te hebben dan mannen. Maar hoe ontstaan die witte vingertoppen en kan syndroom eigenlijk kwaad?
Wat is het syndroom van Raynaud?
Het syndroom van Raynaud is een vaataandoening waarbij er niet altijd genoeg bloed naar één of meer vingers of tenen stroomt. Bloedvaatjes verkrampen, waardoor de bloedvoorziening tijdelijk afgesloten wordt. Dit zorgt voor gevoelloze, verkleurde vingers of tenen. Het ontstaat vooral bij kou en vocht, het aanraken van koude voorwerpen of heftige emoties. De slagaders trekken dan te snel samen, waardoor er klachten ontstaan, zo is te lezen op de website van de Hartstichting.
Hoe je het fenomeen van Raynaud kan herkennen? Vingers (of tenen) worden eerst spierwit en daarna blauw. Als de hand of voet weer warm wordt, kleurt de huid rood, wat een pijnlijk en gloeiend gevoel in vingers en tenen geeft. Naast dat ‘dode’ gevoel komen ook tintelingen voor, vooral in de vingers. Zo’n aanval duurt ongeveer 5 tot 30 minuten. Sommige patiënten met Raynaud hebben klachten in andere delen van het lichaam, zoals de oren, neus, lippen en tong.
Primaire en secundaire vorm
In de meeste gevallen kunnen de witte, koude vingers en tenen geen kwaad, zoals in de puberteit. Toch is het goed om te weten dat het fenomeen Raynaud twee verschillende vormen kent: de primaire en secundaire vorm:
Primaire vorm
Bij de primaire vorm van Raynaud treden de vaatkrampen en verkleuringen meestal tegelijk bij beide handen op, met uitzondering van de duimen. Soms zijn er ook klachten aan de tenen of het puntje van de neus. Deze vorm komt het meeste voor.
Secundaire vorm
Het secundair fenomeen van Raynaud is een tikkeltje serieuzer. Het kan namelijk het gevolg zijn van een ziekte met afwijkingen in de vaatwand. Ongeveer 10 procent van de mensen met de secundaire vorm van Raynaud blijkt dan ook een onderliggende ziekte te hebben. Het kan gaan om reumatische ziektes, vaatproblemen of een ontregelde schildklier. Ook bepaalde geneesmiddelen, zoals bètablokkers, veroorzaken soms deze secundaire vorm.
Bij de secundaire vorm zijn er vaak blijvende afwijkingen aan de haarvaten in de vingertoppen of tenen. De aanvallen zijn vergelijkbaar met die bij de primaire vorm. Het verschil is dat bij secundair de aanvallen niet aan beide handen of voeten tegelijk optreden.
Vrouwen vaker last dan mannen
Niet alleen in de puberteit kom je het fenomeen veel tegen. Het syndroom komt drie tot vijf keer vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Reumatologen Bo de Klerk en Julia Spierlings leggen in een artikel van het UMC Utrecht uit dat dit waarschijnlijk komt doordat vrouwen gemiddeld een lagere bloeddruk hebben dan mannen, er sneller vaatvernauwing in de uiteinden van vingers en tenen optreedt bij vrouwen en dat ze een dunnere huid hebben waardoor ze minder goed warmte kunnen vasthouden. “Daarnaast wordt het vaak afgedaan als iets ‘normaals’, dat vrouwen vaker koude handen en voeten hebben dan mannen”, licht Julia toe. ”Dat is in veel gevallen ook wel zo, maar ze ziet ook dat het daardoor lang duurt voordat vrouwen met het fenomeen van Raynaud daadwerkelijk gediagnosticeerd worden. Belangrijker nog, het duurt daardoor mogelijk ook langer tot de diagnose van een onderliggende (reumatische) ziekte gesteld wordt, en dit kan schadelijk zijn.” Vrouwen lopen vaker rond met onbegrepen gezondheidsklachten. Hierover schreven we onlangs een artikel.
Naar de huisarts
Bij 1 op de 3 mensen met Raynaud verdwijnen de klachten met de tijd helemaal. Worden de klachten heftiger of vertrouw je het niet helemaal? Neem dan contact op met de huisarts. Dit kan je bijvoorbeeld doen als je zomaar wondjes of ontstekingen aan je vingers of tenen krijgt of als je handen of voeten dagenlang blijven tintelen. Een behandeling is niet altijd nodig, maar worden de klachten erger, dan kan de huisarts medische behandelingen adviseren of speciale medicijnen voorschrijven. Met deze tips zijn de klachten te voorkomen:
- Blijf zoveel mogelijk in goed verwarmde ruimtes;
- Kleed je warm aan;
- Stop met roken;
- Beweeg voldoende, dit is goed voor de doorbloeding;
- Vermijd stress;
- Sommige mensen hebben baat bij zilverdraad handschoenen, die (gedeeltelijk) door de zorgverzekering vergoed worden. Vraag dit na bij je (huis)arts;
