Stamceltransplantatie heeft jaren geleden zijn nut bewezen in de behandeling van kwaadaardige bloedziekten en leukemie. Maar er is ook een grijze zone: stamceltherapie wordt genoemd als middel tegen de ziekte van Lyme, autisme, hartproblemen, leverfalen, dwarslaesies en dementie. Wat weten we hierover?
Op de redactie van gezondNU krijgen we steeds vaker brieven en mails van mensen die ons wijzen op stamceltherapieën in het buitenland. Daarnaast zijn er de vaak hartverscheurende brieven over jonge mensen met bijvoorbeeld chronische lyme die oproepen om geld in te zamelen voor stamceltransplantatie in het buitenland. In Nederland wordt het namelijk niet toegepast. Genoeg reden om diep in deze materie te duiken.
Waarom niet in Nederland?
Waarom wordt stamceltransplantatie voor ziekten als chronische lyme, MS, parkinson en diabetes type 1 wel aangeboden in bijvoorbeeld Duitsland, maar niet bij ons? De wetenschap acht de veiligheid en effectiviteit nog niet voldoende bewezen van ziekten die zich in deze ‘grijze zone’ bevinden. En bij twijfel, steken de ziekenhuizen in Nederland (nog) niet over. Wie wanhopig zoekt naar een oplossing voor zijn of haar ziekte, heeft daar uiteraard geen boodschap aan – logisch dat je dan blijft zoeken naar een oplossing. Maar wat weten we over de buitenlandse praktijken die deze stamceltransplantaties uitvoeren? We zetten vier feiten op een rij.
4 feiten over stamceltransplantatie (in het buitenland)
1. De bedrijfjes gebruiken vaak willekeurige cellen
Er zijn verschillende typen stamcellen en daar spelen deze bedrijfjes slim op in, weet Hans Clevers. Hij is geneticus en was in 2017 president van de International Society for Stem Cell Research (ISSCR). “De bedrijfjes die onbewezen stamcelbehandelingen aanbieden, gebruiken vaak willekeurige cellen die ze afnemen uit het volwassen lichaam. Daar dichten ze vervolgens de eigenschappen aan toe van embryonale stamcellen. Vaak worden mesenchymale stamcellen gebruikt, waarvan we überhaupt niet goed weten wat ze zijn. Het zijn in ieder geval geen stamcellen, maar eerder bindweefselcellen of zelfs vetweefsel. Deze cellen kunnen bindweefsel maken of vet, maar helaas geen hartspier of hersenweefsel of je oog genezen.”
2. Stamceltransplantatie is nooit bewezen voor deze ziekten
Clevers: “Als iemand écht iets had ontdekt, dan was het zeker gepubliceerd in wetenschappelijke vakbladen en overgenomen door reguliere ziekenhuizen. Sterker nog, dan had je misschien wel de Nobelprijs gewonnen.” En dat is niet het geval. Deze bedrijven hebben nooit bewezen dat hun therapie werkt en er heeft zelfs nog nooit een medische commissie naar gekeken. “Ze voeren hun idee blind uit op patiënten, zonder bewijs dat het veilig is, laat staan effectief.”
3. Ziekte van Lyme kan niet behandeld worden met stamceltransplantatie
Clevers waarschuwt voor praktijken die stamceltherapie aanbieden tegen de ziekte van Lyme: “Stamceltherapie bij de ziekte van Lyme is echt zinloos: je hebt een bacterie in je lijf, je hebt geen probleem met je stamcellen. Dit is wel de allerlaatste ziekte die je met stamceltransplantatie zou kunnen behandelen.” Bij de ISSCR kun je terecht voor richtlijnen en criteria waarmee patiënten en artsen kunnen beoordelen of een kliniek veilig is en of de aangeboden therapie daadwerkelijk is getest. Een van de criteria is bijvoorbeeld ‘Moet je de behandeling zelf betalen?’ Zo ja, dan weet je dat het niet klopt.
4. Ook in Duitsland vind je deze klinieken
India, China, Turkije, Rusland … In al deze landen vind je bedrijfjes die stamceltransplantatie aanbieden voor ziekten als autisme, leverfalen en dementie. Maar vergis je niet: ook in landen als Duitsland en Zwitserland, waarvan je verwacht dat de zorg beter is gereguleerd, kun je terecht voor deze onbewezen behandelingen.
Meer weten over stamceltransplantatie? Lees in het decembernummer van gezondNU een achtergrondartikel waarin diverse deskundigen aan het woord worden gelaten over deze complexe materie.
