Een ernstig ongeluk, een overval, brand of de plotselinge dood van een dierbare; tachtig procent van de Nederlanders krijgt ooit te maken met een traumatische gebeurtenis. Dat maakt een hoop emoties los zoals slapeloosheid, depressieve gevoelens, nachtmerries en flashbacks. Het hoort erbij en verwerken kost tijd. Maar wat als het na vier weken nog niet beter gaat? Heb je dan een Post Traumatische Stress Stoornis (PTSS)?
Bijna alle Nederlands (tachtig procent) krijgen ooit een trauma voor hun kiezen. Een klein aantal, zo’n zeven tot negen procent, wordt ook maanden na het voorval ’s nachts wakker door nachtmerries of zij herbeleven het trauma te pas en te onpas op klaarlichte dag. In dat geval kan er, aldus traumapsycholoog Miriam Lommen van de Rijks Universiteit Groningen, sprake zijn van PTSS (Post Traumatische Stress Stoornis). “Doorgaans is er een hele duidelijk gebeurtenis die aanleiding geeft tot psychische klachten. Het gaat vaak om een ongeval of gewelddadige situatie waarbij je zelf de dood in de ogen hebt gekeken of waarbij je getuigen was van een afschuwelijke gebeurtenis. Het voorval mag dan voorbij zijn, in jouw hoofd is het nog altijd springlevend.”
Stap 1: Onderschat je hartkloppingen en flashbacks niet
PTSS moet je niet onderschatten, vindt Lommen. “Je kunt te pas en te onpas overvallen worden door flashbacks en nachtmerries. Daarnaast kun je hartkloppingen krijgen, schrikachtig zijn, slecht slapen en misschien voel je je ook depressief. Normaal gezien nemen dergelijk klachten het na vier weken geleidelijk af, maar bij PTSS niet. Soms wordt het alleen maar erger. Durfde je na een auto-ongeluk bijvoorbeeld niet auto te rijden, na een paar weken vermijd je het liefst deelname aan het verkeer en nog wat later wil eigenlijk niet meer over auto’s praten. Dat vermijdingsgedrag is kenmerkend voor PTSS.”
Stap 2: Zoek snel hulp
“Als je dit soort signalen opmerkt, is het tijd om in te grijpen. Nachtmerries en flashbacks, kenmerkend bij PTSS, kunnen zo heftig zijn, dat mensen even niet meer weten waar ze zijn. Ook al zitten ze veilig thuis of op het werk, op dat moment zijn ze in gedachten weer in die auto en voltrekt zich het ongeluk opnieuw voor hun ogen. Mensen met PTSS zijn vaak continue gespannen, alert en angstig, want stel je voor dat… En nee, dit gaat niet bij iedereen vanzelf over. Dit wordt niet vanzelf beter.
Stap 3: Herbeleven kan goed zijn
Je moet met het trauma aan de slag gaan om erover heen te komen, aldus Lommen. “Daar zijn prima therapieën voor zoals exposure therapie en EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing). Herbeleving en het aangaan van situaties die je bent gaan vermijden, spelen hier een sleutelrol in.” PTSS treft gelukkig relatief weinig mensen en omdat het zo’n duidelijk beeld geeft, is het doorgaans voor hulpverleners makkelijk te tackelen. De therapieën zijn weliswaar hard werken en pijnlijk, je moet het gebeurde herbeleven, maar over het algemeen behoorlijk succesvol. De scherpte gaat veelal van de herinnering af. Vergeten doe je niet. Maar je kunt er aan terugdenken zonder dat de emotie je opslokt en dirigeert. En dat an sich voelt vaak bevrijdend.
Symptomen van Posttraumatische Stress
- Bij een herbeleving lijkt het alsof je de traumatische gebeurtenis helemaal weer opnieuw meemaakt. Wat je ziet, voelt en hoort is precies zoals toen. De herinneringen komen steeds weer terug en kunnen je verlammen van angst;
- Je voelt je vaak (soms) voortdurend gespannen en ‘opgefokt’;
- Je slaapt onrustig en hebt soms zelfs nachtmerries;
- Soms vermijd of verdring je alles wat aan die traumatische gebeurtenis kan doen denken. Zo bescherm je jezelf tegen de heftige emoties.
