Tegenslag kunnen we aan. En stress ook. Maar als het ene stressmoment zich stapelt op een nieuw stressmoment, dan gaat het je hele gestel ondermijnen. De stress veroorzaakt slaapproblemen. En de slaapproblemen veroorzaken weer meer stress.
“Chronische stress is niet het gevolg van een probleem, maar van het feit dat je vastzit in je leven en bepaalde beslissingen niet kunt, durft of wilt maken”, stelt auteur en vitaliteitcoach Albert Sonnevelt. “Daardoor blijf je in een bestaande (stressvolle) situatie zitten. Denk aan een relatie waar je niet uit durft te stappen of aan een baan waarin je ongelukkig bent. Vooral mensen die moeite hebben zich aan te passen aan veranderende omstandigheden en denken dat ze geen keus hebben, gaan vaak gebukt onder veel spanning.”
“Ook mensen die niet goed voor zichzelf opkomen of slecht grenzen kunnen stellen, zijn gevoelig voor stress”, vult psycholoog Kemal Inci aan. “Te veel verantwoordelijkheidsgevoel, perfectionisme, gewetensvolheid en de behoefte aan controle zijn allemaal eigenschappen die iemand kwetsbaar maken voor overbelasting en het ontwikkelen van stressgerelateerde klachten.”
Is stress altijd slecht?
Nee, stress is niet per definitie slecht, zegt Marianne Pranger, psycholoog van Fonds Psychische Gezondheid. “Stress is in basis een gezonde reactie. Stress maakt je lichaam gereed om adequaat te reageren op iets engs. Als je oog in oog staat met een tijger kun je twee dingen doen: vluchten of vechten. In zo’n situatie maken je bijnieren de hormonen cortisol en adrenaline aan, waardoor je lichaam in de hoogste staat van paraatheid wordt gebracht. Na een tijdje dalen de stressniveaus weer en ga je over tot de orde van de dag.”
Pas als het niet lukt om te ontspannen, wordt het wel ongezond. Stress wordt pas echt een probleem als je niet meer in staat bent om terug te keren naar een stabiel intern evenwicht. Dan begint de spanning zich op te stapelen. Gestapelde stress zorgt voor het systematisch uitputten van je bijnieren en dat kan leiden tot lichamelijke, psychische, gedragsmatige en emotionele klachten.
Zo ontstaat stapelstress
Volgens Pranger ontstaat stapelstress onder andere doordat we in de moderne samenleving steeds vaker blootgesteld worden aan stressveroorzakende prikkels. “We combineren werk met kinderen, zijn constant in aanraking met televisie, internet en andere mensen en nemen te weinig rust.”
“Als je langdurig en individueel kampt met stress kan dit zich uiten in allerlei verschillende klachten. Denk aan burn-out, depressie, slaapproblemen, eetproblemen, een verzwakt immuunsysteem, hormonale problemen en hartklachten”, aldus psycholoog Kemal Inci.
Heb ik te veel stress?
Wanneer je langer dan drie tot vier weken stelselmatig last hebt van stressgerelateerde klachten, zoals concentratieproblemen, vergeetachtigheid, besluiteloosheid, vermoeidheid, en je bent niet meer in staat te ontspannen, dan is er sprake van te veel stress.
Slikken tegen stress
Veel mensen die last hebben van chronische stress zijn bang om reguliere medicijnen te gebruiken. Dat is terecht. De oorzaak van stress pak je niet aan met medicijnen. Stress zelf is namelijk niet het probleem, maar een gevolg. Bovendien zijn benzodiazepines verslavend. Inci: “Normaal gesproken worden deze middelen voor korte tijd voorgeschreven en kunnen ze goed helpen, maar we zien vaak dat mensen niet meer kunnen stoppen en jarenlang afhankelijk worden van medicatie zonder daadwerkelijk herstel.”
Natuurlijke middelen zijn milder en niet verslavend. “Ze kunnen je helpen om naar het grote geheel te kijken”, zegt Sonnevelt. “Maar ook dan moet je het achterliggende probleem in kaart brengen.” Inci zegt tot slot: “Om stapelstress te voorkomen, is het vooral van belang in een vroegtijdig stadium de klachten serieus te nemen en hulp in te schakelen.”
Dit geeft ons stress:
- gewichtsproblemen / eigen uiterlijk
- zorg over gezondheid van een gezinslid
- prijsstijgingen
- te veel dingen te doen
- dingen verliezen of niet meer terug kunnen vinden
Dit geeft ons energie:
- een goede relatie met echtgenoot/partner
- goede vriendschapsrelaties
- een bepaalde taak afkrijgen
- gezond voelen
- genoeg slaap