Zodra we in de zomer de 30 graden aantikken, slingeren we maar wat graag de airco aan. Afkoelen: heerlijk! Niet doen, zegt onderzoeker Hannah Pallubinsky. Je lichaam langzaam blootstellen aan warmte is goed voor je hart en heeft een positief effect op je bloeddruk, zelfs bij mensen die te zwaar zijn. Haar boodschap: koester die hitte!
Hitte blijkt dus goed voor ons. Was dat nog niet onderzocht?
Hannah Pallubinsky: “Er zijn wel onderzoeken gedaan naar hoe sporters hun prestaties kunnen verbeteren in extreme weersomstandigheden, maar niet zozeer naar hoe het lichaam van de ‘gewone mens’ reageert tijdens een hittegolf of op vakantie in een warm land. Grappig genoeg kan ik zelf erg goed tegen hitte, maar ik was benieuwd of ons lichaam zich aanpast aan milde warmte, ook bij mensen die denken dat ze daar minder goed tegen kunnen. De opwarming van de aarde zorgt ervoor dat we met steeds extremere temperaturen te maken krijgen, dus dat was ook een aanleiding voor dit onderzoek. Hoe gaat de mens daarmee om? Het goede nieuws: je lichaam went aan de hitte, als je het maar rustig opbouwt en het de tijd geeft.”
Hoe ziet zo’n onderzoek eruit?
“We hebben vanuit het Maastricht UMC+ twee studies gedaan omtrent hitte. Eerst met elf jonge, gezonde studenten tussen de achttien en dertig jaar. Zij werden in labs, ingericht als mini-hotelkamertjes, een week lang zo’n zes uur per dag blootgesteld aan een temperatuur rond de 33 graden, vergelijkbaar met een hittegolf in Nederland. Een paar jaar later hebben we dat opnieuw gedaan, maar dan met een oudere doelgroep van gemiddeld zestig jaar. Zij hadden overgewicht. Bij beide groepen zag je dat het lichaam langzaam maar zeker went aan de warmte en dat dit na een paar dagen een positief effect heeft.”
Wat gebeurt er in je lichaam bij 33 graden?
“Je lichaam brengt, na een paar dagen wennen aan de hitte, de kerntemperatuur omlaag. Acclimatiseren noemen we dat. Zo kan je lichaam de temperatuur beter verdragen. Wat wel een direct effect is van warmte op het lichaam, is dat de doorbloeding van handen, voeten, armen en benen verbetert. Zo probeert je lichaam de warmte kwijt te raken aan de omgeving. Als dat niet meer lukt, dan ga je zweten. Na een week lijkt je lichaam zich al goed te hebben aangepast aan de warmte en kun je er zelfs beter tegen. Uit het onderzoek blijkt ook dat warmte een gunstig effect heeft op je bloeddruk: die daalt. Zowel bij de jonge, gezonde mensen als bij de oudere groep met overgewicht zagen we dit effect. Omdat je bloeddruk daalt, gaat soms je hartslag omhoog, omdat je hart sneller moet pompen. Je vaten gaan verwijden. Warmte lijkt dus een gunstig effect te hebben op mensen met hart- en vaatziekten. Wat ook positief is dat de bloedsuikerwaarden en het metabolisme bij de onderzochte mensen met overgewicht na gewenning verbeterden.”
Is dit goed nieuws voor mensen met diabetes?
“Het is nog te vroeg om die conclusie te trekken, want dat hebben we nog niet aangetoond. Er wordt al wel onderzoek gedaan naar warmtetherapieën. We zien dat hitte een positief effect heeft op het metabolisme, maar we weten nog niet precies hoe dat komt. Zelfs als we dat weten, is warmte niet het enige wat belangrijk is voor mensen met diabetes. Dat geldt ook voor gezond eten en bewegen. Wat we wel weten is dat deze groep in de zomer soms problemen heeft met het controleren van de suikerwaarden in het bloed, zeker in combinatie met medicijnen en insuline spuiten. De warmte speelt hier waarschijnlijk een rol in. Als je hier tegenaan loopt, kan het zinvol zijn om dit te bespreken met je behandeld arts.”
Waarom moeten we de warmte koesteren in de zomer?
“Jezelf blootstellen aan warmte kun je vergelijken met een effect dat je bij sporten ook ziet. Als je sport, warmt je lichaam op, gaat het zweten en past het zich aan. Dat doet je lichaam ook in een warme omgeving. Het is heel gezond en natuurlijk om mee te gaan met het seizoen, ook qua temperatuur. We zijn een beetje doorgeslagen met het onszelf zo comfortabel mogelijk maken, terwijl dat voor je lichaam niet per se goed is. Als je altijd in de airco werkt in de zomer en dan naar buiten gaat, is dat voor je lichaam een enorme temperatuurschok. De temperatuur van de airco mag hoger of doe liever nog de airco uit. Dat spaart ook een hoop energie en is goed voor het milieu. Door langzaam te wennen aan de warmte, kun je dit als het ware trainen en er veel beter tegen. Zo veel mogelijk naar buiten gaan is het beste wat je kunt doen. Net als ervoor zorgen dat de temperatuur buiten niet te veel verschilt van die binnen in huis. Als je weet dat er een hittegolf aankomt, is het slim om een week van tevoren al te wennen aan de temperatuur buiten. Ga niet pal in de zon staan, maar voel de warmte in de schaduw en blijf goed drinken.”
Wanneer wordt hitte gevaarlijk?
“Stijgt de temperatuur en kun je geen water drinken, dan kan het lichaam niet meer genoeg afkoelen. Oververhitting ligt dan op de loer. Vaak krijg je dan hoofdpijn, last van duizeligheid en misselijkheid. Bij deze signalen moet je direct de schaduw opzoeken en goed drinken. Anders kan dit zelfs levensgevaarlijk zijn. Een reden dat ouderen en kwetsbare mensen jaarlijks tijdens een hittegolf overlijden, is omdat het hart- en vaatstelsel van deze groep al minder flexibel is. Hun vaten kunnen minder goed warmte kwijtraken en ook de huiddoorbloeding werkt minder goed. Oudere mensen voelen ook minder wanneer ze oververhit raken, waardoor ze dit minder snel zullen opmerken. Hoe fitter je bent, ook op hoge leeftijd, hoe beter je tegen de warmte kunt.”
Hoe zit dat eigenlijk met kou. Is dat ook gezond?
“Een collega van mij heeft een soortgelijk onderzoek gedaan met kou. Die groep moest een aantal dagen wennen aan veertien tot vijftien graden. Ook daaruit kwam naar voren dat je lichaam langzaam went aan deze temperaturen. Ook in de winter is het dus goed om te wennen aan kou. Doordat je lichaam gaat rillen, is dat vergelijkbaar met sporten en dus heel gezond. Je verbrandt daar zelfs calorieën mee. Dat is bij warmte dan weer niet zo, want zweten heeft niet hetzelfde effect als rillen. Als je zweet, raak je puur en alleen warmte kwijt. De combinatie van kou en warmte, zoals eerst in de sauna en daarna koud douchen, heeft ook een gunstig effect op je lichaam.”
Hoe kun je je lichaam op een natuurlijke manier laten afkoelen?
“Voldoende water drinken blijft het belangrijkste. IJskoud water drinken of een ijsje eten helpt helaas maar heel even. Als je ineens zoiets kouds eet, stopt je lichaam met zweten en krijg je het juist nóg warmer. Het is dus beter om af te koelen met lauw water. Je huid nat maken, zwemmen of niet te koud douchen helpen ook goed. Een extra tip: droog jezelf niet af na het douchen. Doordat de druppels op je huid verdampen, koel je af. Het gebruik van een ventilator werkt ook prima, omdat dit lucht sneller laat bewegen en dat werkt verkoelend.”
In Griekenland dragen ze gerust een lange broek. Kunnen zij beter tegen hitte?
“Waar je vandaan komt en als kind bent opgegroeid, kan zeker wat uitmaken. Iemand in Alaska zal beter tegen kou kunnen dan iemand uit de tropen. Kleding dragen kan ook een cultuurverschil zijn of dienen als bescherming tegen de zon. In Griekenland dragen ze misschien liever een lange broek, terwijl wij er in de zomer het liefst zo bloot mogelijk bij lopen. Maar in Griekenland is het het hele jaar door warmer, waardoor zij er wel langer aan kunnen wennen. Toch is het lichaam flexibel genoeg om zich aan te passen, zeker aan warmte. De mens is een soort tropisch dier.”
In de toekomst wordt het nóg warmer. Groeien wij mensen daarin mee?
“Door de opwarming van de aarde zal het in Berlijn in 2050 net zo warm zijn als in het Australische Canberra nu, blijkt uit een recent onderzoek. De temperatuur zal in de warmste maand van het jaar dan zes graden hoger zijn. De mens kan best wat hebben, zolang er genoeg water en schaduw is, maar dit is zeker zorgelijk. Op sommige plekken zal het extreem warm worden. Traditioneel gezien zijn onze huizen er meer op gericht om ons tegen de kou te beschermen en niet zozeer om de warmte tegen te houden. In de toekomst zullen we onze omgeving en huizen moeten aanpassen. Dat kan met zonwering, meer groen en het liefst géén airco. Airco’s verergeren het probleem, want ook die moeten warmte kwijt.”
