Nederland behoort al jarenlang tot de gelukkigste landen ter wereld. Toch barsten de boekhandels uit hun voegen van de zelfhulpboeken voor een gelukkiger leven: ‘Zo word je gelukkiger’, ‘In zeven stappen naar meer geluk’. Zíjn we dus eigenlijk wel zo gelukkig? En als het antwoord nee is, hoe kan dat dan? En wat kun je doen om vanuit jezelf meer geluk te ervaren?
Geluksprofessor Ruut Veenhoven doet al vijftig jaar onderzoek naar geluk en is dé aangewezen persoon om ons meer inzicht te geven in wat ons gelukkig maakt. Maar laten we beginnen bij het begin: wat is geluk eigenlijk? “Geluk is een signaal van de natuur dat het goed met je gaat: je lichaam krijgt niet het teken dat het moet vechten of vluchten, zoals bij chronische stress wél het geval is. Geluk beschermt dus tegen ziekte en stress. Qua omvang is het effect vergelijkbaar met al dan niet roken; mensen die gelukkig zijn leven enkele jaren langer dan mensen die dat niet zijn.” Niet zo gek dus dat we geluk nastreven. Maar hoe doe je dat? Hoe boor je de juiste bronnen aan om je hersenen in de gelukstand te zetten? Wij verzamelden 5 tips van deskundigen.
1. Leg jezelf minder druk op
Geluk beschermt tegen ziekte en stress. Maar gek genoeg staat stress ons tegenwoordig in de weg om ons gelukkig te voelen, zegt hoogleraar klinische psychologie Willem van der Does. “Vroeger hadden we niet zoveel keuze. Qua werk werd je wat je vader was, als vrouw trouwde je en zorgde voor de kinderen. Dat levenspad was niet zaligmakend, maar een beperkt keuze-aanbod maakt het leven wel makkelijker. Nu kunnen we ons leven zelf vormgeven. We nemen ook geen genoegen meer met minder. Bovendien moeten we van alles van onszelf. We moeten een betere versie van onszelf worden: een betere ouder/partner/vriend(in), we moeten meer bewegen, betere seks hebben, onze passie volgen, bijblijven … Die druk zorgt voor extra stress. En social media verhogen de druk nog eens doordat ze andermans leven altijd beter, mooier en succesvoller laten lijken.” Een belangrijke stap op weg naar meer innerlijk geluk is dus jezelf proberen minder druk op te leggen.
2. Neem controle over je leven
Toch is een gevoel van ongeluk, onbehagen of ontevredenheid wel een signaal dat je serieus moet nemen, zegt Van der Does. “Het zegt je dat er iets in je leven is dat je eigenlijk graag anders zou zien. Probeer erachter te komen wat dat is.” Meestal weten we het diep vanbinnen wel, zegt hij. “Vaak is het iets dat je vermijdt. Vermijd je je droom na te jagen? Vermijd je lastige gesprekken met je baas of collega’s? Met je partner of met je kinderen?” Als je weet wat je vermijdt, is het zaak om dat patroon te doorbreken. “Dat vergt moed en doorzettingsvermogen. Maar ik kan je verzekeren dat je je erna stukken lichter voelt. Niet alleen omdat het probleem uit de weg geruimd is, maar ook omdat het je meer controle geeft over je eigen leven. Net als goed eten, genoeg slapen, veel bewegen, genoeg vrije tijd nemen, minder rondhangen op social media, minder streng zijn voor jezelf en iets doen voor een ander. Al die dingen verhogen je geluksniveau.”
3. Oefenen in afstand nemen van gedachten
Inzicht krijgen in wat je diep vanbinnen wil en stoppen met dingen wegdrukken, kan met mindfulness. Psychiater en mindfulness-onderzoeker Anne Speckens: “Mensen die ongelukkig zijn of depressieve klachten hebben, vereenzelvigen zich vaak met hun gedachten en gevoelens. Mindfulness kan dan helpen. Bij mindfulness gaat het om met aandacht aanwezig zijn in het hier en nu en om ‘open awareness’: je laat gedachten en gevoelens toe, je observeert ze, maar verbindt er geen conclusies aan. Je merkt ze dus op als een fenomeen, niet als een realiteit. Daardoor creëer je afstand en raak je er minder door overspoeld of meegesleept. Je kunt zelf kiezen hoe je ermee omgaat in plaats van er direct op te reageren. Op die manier leer je het minder erg te vinden dat je je gevoelens niet altijd onder controle hebt, maar het zorgt er ook voor dat je buíten je meditatiekussen bewuster in het leven staat en keuzes maakt die goed zijn voor jou.”
4. Geluk komt met de jaren
Hoe dan ook wordt de kans op geluk groter naarmate we ouder worden, zegt geluksprofessor Veenhoven. Er bestaat een grafiek die dat helder inzichtelijk maakt: ‘de gelukscurve’. De lijn beschrijft een U met twee pieken: een rond onze jonge jaren en een rond de ‘oude dag’. “In onze jeugd zijn we relatief gelukkig”, zegt Veenhoven. “Daarna begint het geluksgevoel te dalen. De onderkant van de curve, het dieptepunt, bevindt zich rond de 45 jaar. Daarna klimt de lijn vanuit het dal weer omhoog. Met een nieuwe piek vanaf de pensioengerechtigde leeftijd.”
Maar ouderdom komt toch met gebreken? Zijn die gebreken niet juist iets om óngelukkig van te worden? “Dat zou je denken”, zegt Veenhoven. “Maar blijkbaar staat er veel tegenover. Tot je dertigste kun je je leven inrichten zoals je wilt. Je wisselt zonder veel pijn van baan, partner of huis. Maar daarna, tussen de dertig en vijftig jaar, verdwijnt die vrijheid. We hebben een hypotheek, kinderen en zieke ouders om voor te zorgen en allerlei andere verplichtingen. Pas in de derde levensfase, als al die verplichtingen wegvallen en je pensioen is aangebroken, heb je opnieuw de vrijheid om eigen keuzes te maken. Keuzevrijheid levert weliswaar ook keuzestress op, maar die ‘kosten’ van keuzevrijheid blijken kleiner dan de opbrengst in geluk.”
Ook wijsheid komt met de jaren. En die opgedane levenswijsheid speelt ook een rol bij het grotere geluksgevoel op oudere leeftijd. “Denk maar aan partnerkeuze”, zegt Veenhoven. “Naarmate we ouder worden zijn we steeds minder geneigd met de verkeerde persoon in het huwelijksbootje te stappen. We weten beter welke levenspartner geschikt voor ons is.”
5. Groen geluk
Mensen die regelmatig de natuur in gaan, ervaren minder stress, slapen beter en rapporteren een hoger geluksgevoel. Het zou een evolutionaire verklaring kunnen hebben: natuurlijke geuren en geluiden — de geur van het bos, fluitende vogels — gaven onze voorouders die in de natuur leefden onbewust een veilig gevoel: er hoefde niet te worden gevochten of gevlucht. Ons lichaam is sinds die tijd niet veranderd. Onze bloeddruk en hartslag dalen in de natuur. Je kunt ontspannen.
Jolanda Maas, universitair hoofddocent bij de sectie klinische psychologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam, doet onderzoek naar het verband tussen natuur en gezondheid. Dat contact met de natuur bijdraagt aan stressreductie, beter slapen en een groter geluksgevoel komt volgens haar ook doordat natuurlijke omgevingen voor een groot deel uit fractalen bestaan: zichzelf herhalende structuren zoals bijvoorbeeld repetitieve patronen in bladeren, boomstammen en boomkruinen. “En fractalen hebben een kalmerende werking op de geest.”
Volg ons ook op Instagram, Facebook en TikTok. Meer Gezondnu? Neem dan een kijkje in het magazine en schrijf je in voor de nieuwsbrief.
