Voor diabetes, reuma en kanker worden aan de lopende band nieuwe hulpmiddelen, medicijnen en therapieën bedacht. Maar rond dementie blijft het akelig stil. Terwijl er ieder uur vier mensen in Nederland alzheimer krijgen. Waarom is er nog steeds geen genezing voor deze ziekte? Of zijn we al dichtbij?
We worden met z’n allen steeds ouder – dat is goed nieuws! Maar met de stijgende levensverwachting neemt ook de kans op alzheimer toe: 1 op de 5 mensen krijgt in zijn leven dementie.
Op dit moment hebben naar schatting 260.000 mensen in Nederland dementie. Dat zijn 260.000 mensen die hun eigen partner niet meer herkennen, niet een boterham voor zichzelf kunnen smeren of de weg naar huis kwijtraken. De ziekte van Alzheimer is de meest voorkomende vorm van dementie, zeven op de tien mensen met dementie heeft alzheimer. De ziekte heeft veel impact op iemands leven; gemiddeld leeft iemand met alzheimer acht jaar na de eerste verschijnselen. Iemand raakt volledig afhankelijk van anderen doordat geleidelijk alle hersenfuncties achteruitgaan.
Wat is de oorzaak van alzheimer?
De Duitse arts Aloïs Alzheimer ontdekte in 1906 tijdens een autopsie veranderingen in het hersenweefsel van een verwarde, vergeetachtige vrouw. Rondom de hersencellen bevonden zich eiwitophopingen (amyloïde plaques). Daarnaast waren vezels binnenin de hersencellen ineengestrengeld tot knopen (zogenaamde neurofibrillaire tangles), zoals knopen in een touw.
Onderzoekers denken dat door de eiwitophopingen hersencellen en verbindingen tussen hersencellen te gronde gaan. De knopen in de cel voorkomen dat de hersencel goed kan functioneren, en ook deze hersencellen sterven. Door deze beide processen krimpen de hersenen, waardoor verschillende functies geleidelijk uitvallen. Zoals het geheugen, beoordelingsvermogen, uiten van emoties en taal.
Waarom is er nog geen oplossing voor alzheimer?
Ondanks de grote impact van alzheimer, en het feit dat steeds meer mensen het krijgen, is er nog geen oplossing. Het is een technisch verhaal, maar we hebben de twee belangrijkste redenen waarom een geneesmiddel op zich laat wachten op een rijtje gezet.
Allereerst is er nog geen echte ‘hoofdschuldige’ voor het ontstaan van alzheimer gevonden. Men denkt dat meerdere mechanismen betrokken zijn bij het ontstaan van de ziekte, en er dus meerdere oorzaken voor de ziekte zijn.
De plaques en tangles worden het meest verdacht, maar zijn nog niet schuldig bevonden. Hoe en waardoor de eiwitophopingen ontstaan is onbekend. Onderzoekers denken dat er iets fout gaat bij het afbreken van het eiwit bèta-amyloïd. Onlangs ontdekten wetenschappers dat het samenklonteren van dit eiwit infecties in de hersenen bestrijdt. Dit kan wijzen op het feit dat bij de ziekte van Alzheimer sprake is van een infectie.
Daarnaast is het vinden van een hoofdschuldige moeilijk te onderzoeken omdat de diagnose alzheimer moeilijk te stellen is. De ziekte uit zich in ieder persoon anders, met verschillende symptomen, ernst en verloop. Pas na overlijden kan bij autopsie de ziekte met honderd procent zekerheid worden vastgesteld.
Onderzoek naar alzheimer
Op dit moment zijn er verschillende routes die wetenschappers bewandelen in de jacht op genezing van alzheimer. Ten eerste, zoeken ze een vaccin zodat niemand de ziekte meer krijgt. Daarnaast zijn er onderzoeken naar de behandeling van symptomen, zoals manieren om de afname in cognitieve functies tegen te gaan of te verminderen. Ook bekijkt men hoe de ziekte zo vroeg mogelijk vastgesteld kan worden om de behandeling snel te starten.
De echte doorbraak laat nog op zich wachten, maar er heerst wel groot optimisme in de onderzoekswereld. Recentelijk bleek een diabetesmedicijn effectief in het stoppen van de afname in cognitief functioneren. Ook is er een nieuwe manier gevonden om de eiwitophopingen af te breken (een verhoogd gehalte van het enzym NMNAT2). Daarnaast toonde onderzoek met muizen aan dat alzheimer vroeg gedetecteerd kan worden met een langetermijngeheugentest en een MRI-scan. Muizen met alzheimer lieten namelijk al vroeg afwijkingen in hersenactiviteit tijdens deze test zien.
Hoe dichtbij is een medicijn tegen alzheimer?
Zo komen steeds meer puzzelstukjes op de juiste plek te liggen, maar is de puzzel nog niet af. Experts voorspellen dat er binnen tien jaar een medicijn beschikbaar is dat alzheimer kan vertragen, voorkomen of genezen.
Het goede nieuws is dus dat er met man en macht gezocht wordt naar de oplossing, en we steeds dichterbij een medicijn komen. Er is dus hoop. Het slechte nieuws: met de verwachting dat het medicijn nog 10 jaar op zich laat wachten, zal het te laat komen voor de ouderen van nu. Maar voor hun kinderen is een gezond brein op hogere leeftijd een stap dichterbij.