Klinisch neuromusicoloog Artur Jaschke vindt dat we muziek vaker als ‘medicijn’ zouden moeten inzetten. Muziek op recept om sneller te kunnen herstellen of om een gesprek te kunnen voeren bij dementie. “Muziek kalmeert, vertraagt je hartslag en verlaagt je bloeddruk. Het vermindert angst en heeft geen bijwerkingen.”
Heeft alleen muziek die je prettig vindt een positief effect op je gezondheid?
Artur Jaschke, klinisch neuromusicoloog verbonden aan de Vrije Universiteit Amsterdam en aan ArtEZ hogeschool voor de kunsten: “Er is vooral veel onderzoek gedaan naar muziek waar mensen graag naar luisteren. Daaruit blijkt bijvoorbeeld dat muziek waar je blij van wordt het herstel na een ingreep kan bespoedigen. Waarschijnlijk komt dat doordat er dan een positieve mindset ontstaat, die ervoor zorgt dat in het brein allerlei stoffen vrijkomen die het lichamelijk herstel helpen. Daardoor ben je mogelijk eerder op de been en sneller het ziekenhuis uit. Of je met muziek die je irritant vindt hetzelfde kunt bereiken, is nog niet onderzocht. We vermoeden dat het effect nul zal zijn, dus ook niet negatief. Ook muziek die je ronduit slecht vindt, prikkelt namelijk je brein en met name het motorische deel. Het liefst wil je die herrie ontvluchten. Maar binnen de muziektherapie werken we vooral met muziek die je aanspreekt. Simpelweg omdat je op die manier makkelijker contact maakt.”
Leent muziek zich voor zelfhulp?
“Jááá, absoluut! Het kalmeert. Het vertraagt je hartslag en verlaagt je bloeddruk. Het vermindert angst. Het is veilig, je hebt geen last van bijwerkingen. Maar de gouden regel is: zorg voor variatie. Als je continu je lievelingslied op repeat zet, heeft dat geen effect meer. Je brein herkent de melodie en reageert minder. Hersenen zijn nu eenmaal van nature lui. Ze springen zuinig om met energie. De kracht van muziek zit hem in de prikkeling van de neuroplasticiteit. Het activeert om nieuwe hersenverbindingen aan te maken. Maar nogmaals, dat gebeurt alleen als je steeds nieuwe muziekstijlen beluistert en andere nummers afspeelt.”
Kun je muziek ook inzetten als medicijn?
“Ik denk dat we allemaal wel onze klachten hebben en die zijn niet altijd te genezen met een leuk lied. Muziek kan wel ontzettend veel voor de kwaliteit van leven betekenen. Zo hebben we via muziek contact gekregen met een zwaar autistisch jongetje dat niet kon praten. Muziek is in staat om omleidingen te creëren in het brein. Daarmee genees je niet van autisme, maar je versterkt andere gebieden, waardoor toch enige communicatie mogelijk is. In zes jaar tijd hebben we dit kind een aantal basale zinnen leren zeggen, zodat hij zelf kan aangeven wat hij prettig vindt. Muziek is als een sleutel waarmee je toegang krijgt tot bepaalde delen van de hersenen die anders voor je gesloten blijven.”
Wat is het effect van muziek op dementie?
“Als je demente mensen met wie geen gesprek meer mogelijk is, de juiste melodie laat horen, dan activeert dat het brein. Soms kun je dan toch weer contact krijgen. Dat kan ontzettend waardevol zijn. Probeer het gewoon eens als je vader of moeder dement is. Neem muziek mee waar hij of zij vroeger dol op was en zie wat er gebeurt. Muziek verbindt bovendien ook. Zet maar eens een paar muzikanten bij elkaar die allemaal een andere taal spreken. Geef ze een instrument in handen en er ontstaat vanzelf iets wat alle verschillen overstijgt. Muziek raakt ons op zo veel niveaus. En het heeft op ons allemaal een positieve invloed. Bijna iedereen is ook muzikaal. Slechts vijf procent is amuzikaal. Voor hen klinkt een melodie als gerammel van potten en pannen en dan heeft muziek niet of nauwelijks effect.”
Welke rol zou muziek in de gezondheidszorg moeten krijgen?
“Artsen en andere medici zouden zich meer bewust moeten zijn van de effecten van muziek op de kwaliteit van leven. Als je meer gebruikmaakt van muziek in het ziekenhuis, hoef je misschien minder kalmeringsmiddelen voor te schrijven. Dat scheelt in de kosten, en muziek kent geen nare bijwerkingen. Ook kan muziek het herstel na een operatie bespoedigen. Bij UMC Groningen starten we op de afdeling neonatologie een onderzoek naar wat muziek kan betekenen voor de gezondheid van te vroeggeboren kinderen. We weten dat als een vader of moeder voor zo’n baby zingt, de hartslag omgaat gaat, er meer rust komt in het lichaam en de hersenen actiever worden. Het zou fantastisch zijn als we met muziek nog meer kunnen doen om dit heel kwetsbare leven te beschermen.”
