Bijna dagelijks lees je iets nieuws over voeding; een product is gezond of juist heel ongezond. Moet je die adviezen opvolgen of kun je die berichten met een gerust hart links laten liggen? Journalist Rick van Gasteren deed onderzoek en keek naar de instantie die in Nederland elke dag weer aan de knoppen zit: de Gezondheidsraad. Hoe komt hun advies tot stand?
Geef ons heden ons dagelijks brood, is vervangen door een nieuwe slogan: geef ons heden nieuws over ons dagelijks brood! Geen dag gaat voorbij zonder nieuws over ons eten. “Iedereen heeft er een mening over, omdat nu eenmaal iedereen eet”, bevestigt Caroline Spaaij van de Gezondheidsraad. Het is echter alleen de Gezondheidsraad die het ‘officiële’ advies geeft over de effecten van voedingsstoffen, voedingsmiddelen en voedingspatronen – het advies dat ook wordt overgenomen in wetgeving.
De raad telt ongeveer 130 leden, die afkomstig zijn uit alle delen van het land en uit verschillende disciplines. Zij onderzoeken en adviseren niet alleen voeding, ook optimale gezondheidszorg, preventie, gezonde leefomgeving, gezonde arbeidsomstandigheden en innovatie en kennisinfrastructuur.
Het is in deze commissie waar deskundigen uit verschillende onderzoeksgebieden met elkaar de discussie aangaan over voedingsissues. Voor het advieswerk krijgt de raad ondersteuning van het secretariaat van de Gezondheidsraad, waarin ongeveer 50 werknemers werken.
Voedingsadviezen
Voeding is dus maar één van de aandachtsgebieden van de raad, maar wel één waar de ogen van het publiek op zijn gericht omdat feitelijk elke Nederlander verstand heeft van gezond eten.
Vanuit de raad zijn er de afgelopen jaren op dit terrein diverse adviezen verschenen, het meest recente advies zijn de Richtlijnen goede voeding 2015. Spaaij: “Andere relatief recente adviezen gingen onder meer over ondervoeding bij ouderen, ecologische aspecten van de voeding, vitamine K, biologisch geteelde levensmiddelen, de bekende vinkjes en over de vitaminen- en mineralenvoorziening in Nederland.”
Is het puur wetenschappelijk?
Veel mensen zoeken online informatie over voeding en komen uit op onderzoeken van universiteiten, onderzoeksbureaus of deskundigen die op individuele titel een uitspraak doen over gezond en ongezond eten. Volgens Spaaij staat er veel informatie over voeding online die wetenschappelijk niet onderbouwd is. “Daarom kunnen consumenten zich beter laten informeren door het Voedingscentrum, dat zich onder meer baseert op adviezen van de Gezondheidsraad.”
Spaaij wijst erop dat artikelen over voeding in de media vaak gaan over een enkel onderzoek. “Dit biedt onvoldoende zekerheid. Zelfs als de kwaliteit van dat onderzoek prima is. Het is belangrijk dat een bevinding in meerdere onafhankelijke en kwalitatief goede onderzoeken is gevonden.” Ook waarschuwt ze voor gefinancierde onderzoeken. “Op het gebied van voeding spelen veel commerciële belangen. De raad heeft een procedure die belangenverstrengeling of de schijn daarvan voorkomt.”
Richtlijnen gezonde voeding
De Gezondheidsraad brengt om de tien jaar de Richtlijnen goede voeding uit. Spaaij: “Dit is een groot adviesrapport over de rol van voeding bij de preventie van chronische ziekten.” De laatste voedingsrichtlijnen van de Gezondheidsraad verschenen in 2015. Voor de Richtlijnen goede voeding 2015 heeft de raad het iets anders aangepakt dan normaal. “De Richtlijnen goede voeding 2006 bestonden uit richtlijnen op productniveau (groenten, fruit, vis en volkorenproducten) en richtlijnen op het niveau van voedingsstoffen (zoals verzadigd vet en transvet). Het nieuwe van de Richtlijnen goede voeding 2015 is dat er alleen nog maar richtlijnen op productniveau zijn.”
Voedingscentrum
Er zijn veel boeken, artikelen en adviezen te vinden over voeding, die invloed hebben op het gedrag van mensen.“Voor een consument is het moeilijk om te bepalen welke informatie kwalitatief echt goed en betrouwbaar is. Veel informatie over voeding is afkomstig van organisaties met commerciële belangen. Andere informatie is gebaseerd op een te beperkte weergave van het beschikbare onderzoek.”
Ook woordvoerder Roy van der Ploeg van het Voedingscentrum merkt dat er soms flinke verwarring is onder consumenten over wat nu wel of juist niet gezond is. “Daarom zijn wij een paar jaar geleden begonnen met ‘De Waarheid op Tafel’. Dit is een speciaal onderdeel op onze site, waarin wij proberen een aantal veelgehoorde fabels te ontkrachten”, zegt Van der Ploeg. Een voorbeeld is de broodconsumptie, die in de eerste 3 kwartalen van 2013 met ongeveer 2,3 procent daalde.
In verschillende berichten werd dringend geadviseerd minder brood te eten. Spaaij: “Het Voedingscentrum legt uit dat brood een belangrijke bron van voedingsstoffen is. Als je geen brood eet, moet je erg puzzelen om je voedingspatroon volwaardig te houden.”
