Naar schatting gebruiken 34 duizend mensen met een manisch-depressieve stoornis lithium, een middel waar veel angst voor is. Er wordt gesproken over hevige bijwerkingen en zelfs lithiumvergiftiging. Hoe zit dat? Zijn die angsten terecht? Wij vroegen het psychiater Witte Hoogendijk.
Lithium komt voor in de aarde, planten en sommige waterbronnen. Maar we kennen het vooral als medicijn. Godfried van Benthem van den Bergh, Nederlands publicist en socioloog, schreef erover in zijn boek Uit de put. Dat deed hij met een bijzondere visie: hij ervoer lithium als wondermiddel. Reden genoeg om dit medicijn eens onder de loep te nemen.
Wat is lithium?
Lithium is een natuureigen element en wordt gewonnen als zout. “Het komt in de natuur voor in verschillende concentraties, maar therapeutisch ligt de dosis veel hoger”, aldus Witte Hoogendijk, psychiater en hoogleraar. Samen met journalist Wilma de Rek schreef hij het boek Van big bang tot burn-out: het grote verhaal over stress. Lithium werkt bij acht op de tien personen door zijn antidepressieve en antimanische werking. Lithium geneest niet, maar verhelpt de symptomen en werkt preventief.
Bijwerkingen lithium
Een arts vertelde Van Benthem van den Bergh dat lithium de laatste optie was: ‘Dat wilde ik niet. Ik zou dan niet meer kunnen schrijven. “Dan af en toe maar een depressie”, dacht ik. Uiteindelijk heeft hij het toch geprobeerd, en zegt zichzelf te zijn geworden.
Hoewel Van Benthem van den Bergh lithium de hemel in prijst wijst psychiater Witte Hoogendijk ons ook op de bijwerkingen: “Lithium kent diverse bijwerkingen, waaronder (licht) trillen. Dit kan in sommige gevallen worden opgelost met een bètablokker. Een traag werkende schildklier komt voor bij enkele procenten tot 35 procent van de lithiumgebruikers, voornamelijk bij mensen boven de veertig, en dit kan worden verholpen door schildklierhormoon. In zeldzame gevallen kunnen nierproblemen optreden. Dit uit zich in vaker naar het toilet moeten en meer willen drinken. In de meeste gevallen nemen deze symptomen af zodra de patiënt stopt met het gebruik.”
Heerst er onterechte angst voor lithium?
Lithium is in sommige online drogisterijen te bestellen. Hoogendijk raadt echter af zelf te gaan ‘dokteren’ met lithium: “Angst is niet nodig, mits het in een juiste dosering wordt gebruikt. Een arts kan advies geven, dat doet een webwinkel vaak niet.” De verhouding in het bloed kan hoger worden door bijvoorbeeld veel zweten of te weinig drinken. “Stel, je krijgt reizigersdiarree in een warm land. Je verliest dan veel vocht, de concentratie van lithium in het lichaam wordt hoger waardoor een vergiftiging kan optreden.”
In tegenstelling tot een stof als nicotine, werkt lithium niet verslavend. “Door de inname van nicotine wordt een nicotinereceptor geactiveerd. Dit is een soort eiwit dat vraagt om nicotine zodra afhankelijk optreedt. Zo’n receptor bestaat voor lithium niet. Wel is er bij het stoppen van lithium kans op terugkeer van de symptomen van manie of depressie.”
Lithiumvergiftiging
Een lithiumvergiftiging is te herkennen aan onder andere: misselijkheid, een zwaar gevoel in benen en armen en sufheid. “Bij symptomen die duiden op een teveel aan lithium raden we aan om een arts te raadplegen en oppeppende middelen als koffie, cola en sterke thee te mijden. Je moet je voorstellen dat de hoeveelheid lithium per liter pas licht toxisch is wanneer deze tien keer hoger is dan de hoeveelheid in mineraalwater. Vanaf twintig keer hoger heb je kans op ernstige bijwerkingen, waaronder coma. Feitelijk kan lithium dodelijk zijn, maar dan praten we over extreem hoge doseringen. En deze dosering zou met veel andere medicatie ook dodelijk zijn.”
Lithium krijgen we dus allemaal binnen en op de natuurlijke manier kan dat helemaal geen kwaad. Sterker nog: je kunt je er als therapie tegen stemmingsstoornissen beter door gaan voelen. Angst voor lithium in natuurlijke producten is niet nodig, voor lithium in hoge dosering en dus als medicatie is een ander verhaal. Dat behoeft medische controle.
Witte Hoogendijk werkt samen met MIND, een organisatie voor mensen met psychische problemen, promoveerde bij Dick Swaab op veranderingen in de hersenen bij depressieve patiënten en schreef een groot aantal internationale publicaties over depressie.
Wil je meer informatie over de verschillende vormen van een depressie? Kijk op deze website.
